نگاهی به زندگی و کارنامه هنری محمد یعقوبی کارگردان معاصر تئاتر ایران
محمد یعقوبی بازیگر، نمایشنامهنویس و کارگردان تئاتر که از مشهورترین و معتبر تربن چهرههای امروز نمایش در ایران به شمار میرود . مروری داریم بر بیوگرافی و زندگی هنری او.
سرویس فرهنگی مستقلآنلاین: محمد یعقوبی 11 فروردین سال 1346 در لنگرود به دنیا آمد. او در رشته حقوق مشغول به تحصیل در دانشگاه شد و به دلیل علاقه زیاد به تئاتر همزمان با تحصیل در کلاسهای تئاتر فوقبرنامهی دانشگاه شرکت کرد. او اولین نمایشنامهی خود را در سال ۱۳۶۸ با نام «بازگشت نوشت» اما هرگز آن را به روی صحنه نبرد و منتشر نکرد. در همان سال در نمایش دوازده ماه نوشتهی ساموئل مارشاک و کارگردانی احمد مایل بازی کرد که به مدت یک ماه در تالار هنر به روی صحنه رفته بود.
گروه تئاتر دانشگاه در سال ۱۳۶۹ منحل شد. در همان سال مرکز هنرهای نمایشی کارگاه یکسالهی آموزش تئاتر به سرپرستی استاد حمید سمندریان برگزار کرد که در آن کارگردانی، نمایشنامهنویسی و بازیگری تئاتر آموزش داده میشد. یعقوبی رشتهی بازیگری را انتخاب کرد به این امید که بازیگری بعدها در زمینه نمایشنامهنویسی برایش مفید خواهد بود. یعقوبی خود گفته که در آن زمان اعتقادی به کلاس آموزش نمایشنامهنویسی نداشته است. او خیلی زود کارگردانی را نیز آغاز کرد. در همان سال نمایشنامهای نیز نوشت نوشتم با عنوان «از دوستت دارم».
اولین کار تئاتری محمد یعقوبی
اولین نمایشنامهی او که به روی صحنه رفت «زمستان شصتوشش» نام داشت که به کارگردانی خودش در جشنواره تئاتر سال ۱۳۷۶ در تهران به اجرا درآمد و موفقیت فراوانی کسب کرد و با دریافت جایزهی بهترین کارگردانی و نمایشنامهنویسی نام او را بهعنوان نمایشنامهنویس و کارگردانی مستعد و جویای نام سر زبانها انداخت.
یعقوبی در سال 1371 وارد کلاسهای خصوصی بازیگری زیر نظر زندهیاد استاد مهین اسکویی شد و نمایشنامهی کوتاهی نیز به نام «پدر» به رشته تحریر درآورد.
در سال 1372 او در رشتهی حقوق قضایی از دانشگاه فارغالتحصیل شد؛ اما بهطورجدی مشغول نمایشنامهنویسی بود. او علاقهمند بود نمایشنامههایی بر اساس مکانهای دلخواهش بنویسد. نمایشنامهی «صدای گربه» او در یک پارک میگذرد.
در همان سال او در نمایش «گالیله» به کارگردانی فرهاد مهندسپور بر اساس نمایشنامهای از برتولت برشت بازی کرد.
تعقیب قضایی محمد یعقوبی
در بهمنماه سال 1372 اجرای خصوصی نمایش باغوحش شیشهای نوشتهی تنسی ویلیامز و ترجمهی حمید سمندریان در تالار هنر اجرا شد و چند تن از اعضای بسیج دانشگاه آزاد هنر که در بین تماشاگران بودند با اعتراض به اجرای این تئاتر بهعنوان اثری خلاف دین اسلام باعث تعطیلی تالار هنر و تغییر مدیریت این تالار شدند.
یعقوبی به دلیل اجرای خصوصی باغوحش شیشهای به مدت دوماه تحت تعقیب ادارهی مبارزه با مفاسد اجتماعی بود و سرانجام به مجازات حبس تعلیقی محکوم شد.
او سپس نمایشنامهی به نام دل سگ بر اساس رمانی به همین نام نوشتهی میخائیل بولگاکف به رشته تحریر درآورد.
محمد یعقوبی همراه عباس زندباف چند نمایشنامه ترجمه کرد: شببهخیر مادر (نویسنده: مارشا نورمن)، اولیانا (دیوید ممت)، باغوحش شیشهای (تنسی ویلیامز)، روز مادر (جی. بی. پریستلی)، میخکهای سرخ (گلن هیوز)
او در سال 1375 برای نمایشنامهی «شببهخیر مادر» درخواست صدور مجوز اجرا کرد اما رد شد و دلیل آن نیز دلیل محتوای اثر بود که گفته شد مخاطب را به خودکشی علاقهمند میکند!
محمد یعقوبی خود دراینباره گفته: «این نمایش را حداقل ۵۰ بار در زیرزمین خانهی پدری پانتهآ بهرام اجرای خصوصی کردیم و خیلیها از جمله حمید سمندریان، بهرام بیضایی، مهین اسکویی، احمد آقالو، رضا کیانیان و… در این زیرزمین اجرای ما را تماشا کردند اما هیچکدامشان خودکشی نکردند.»
اولین اجرای رسمی محمد یعقوبی
محمد یعقوبی در سال 1376 سرانجام توانست نمایش شببهخیر مادر را مرداد و شهریورماه در تئاتر شهر به روی صحنه ببرد که اولین حضور رسمی او بهعنوان کارگردان در تئاتر کشور به شمار میآید.
بهمنماه همان سال او نمایش زمستان ۶۶ را در جشنوارهی تئاتر به روی صحنه برد و برندهی جایزهی اول کارگردانی و جایزهی دوم نمایشنامهنویسی شد.
محمد یعقوبی و گروه تئاتر امروز
اسفندماه 1376 محمد یعقوبی گروه تئاتر امروز را تشکیل داد و تا سال 1380 همراه این گروه فعالیت نمود و در آن سال از آن جدا شد.
محمد یعقوبی و نمایش رقص کاغذپارهها
بهمنماه سال 1377 اجرای نمایش رقص کاغذپارهها در جشنوارهی تئاتر، برندهی جایزهی دوم نمایشنامهنویسی و کارگردانی شد.
اسفند همان سال اجرای عمومی نمایش زمستان ۶۶ در تئاتر شهر، تالار کوچک، به مدت یک ماه مورد استقبال فراوان تماشاگران قرار گرفت.
او در تیرماه 1379 نمایشنامهی یک دقیقه سکوت را نوشت و با کارگردانی نمایش «پس تا فردا» نوشتهی ریما رامینفر. برندهی جایزهی سوم کارگردانی از جشنوارهی تئاتر شد.
یعقوبی همچنان در زمینه کارگردانی و نگارش نمایشنامه فعال بود. او در مرداد و شهریور 1379 نمایشهای «پس تا فردا» و «دل سگ» را به مدت یک ماه در تئاتر شهر، سالن چهارسو به روی صحنه برد. سپس در آبان ماه برای اجرای نمایش پس تا فردا در هفتهی هنر ایران به ایتالیا سفر کرد. او در بهمنماه برای کارگردانی نمایش یک دقیقه سکوت برندهی جایزهی سوم کارگردانی از جشنوارهی تئاتر فجر شد.
محمد یعقوبی در دیماه 1380 نمایش یک دقیقه سکوت را به مدت یک ماه در تئاتر شهر، سالن چهارسو به روی صحنه برد و همچنین توانست جایزهی بهترین کارگردانی از کانون ملی منتقدان تئاتر برای کارگردانی نمایش یک دقیقه سکوت دریافت کند.
همچنین اجرای قرمز و دیگران در جشنوارهی تئاتر فجر برای گروه بازیگرانش به خاطر بازی هماهنگ جایزهی مشترک دریافت کردند.
محمد یعقوبی و گروه تئاتر این روزها
محمد یعقوبی در آبان ماه 1381 گروه تئاتر «این روزها» را تأسیس کرد. دیماه اجرای عمومی نمایش گلهای شمعدانی را به روی صحنه برد و بهمنماه تنها راه ممکن را در جشنوارهی تئاتر فجر اجرا کرد.
اردیبهشتماه 1384 نشان خانهی تئاتر از کانون کارگردانان را دریافت کرد و در بهمنماه همان سال کارگردانی تئاتر تلویزیونی زمستان ۶۶ را برای شبکهی چهار انجام داد.
در تیرماه ۱۳۸۶ محمد یعقوبی نمایشنامهی از تاریکی را برای اجرا به شورای نظارت تئاتر شهر داد که شاید بعد از شش سال تصویب شود اما بار دیگر اجازهی اجرا نگرفت.
محمد یعقوبی و نمایش خشکسالی و دروغ
محمد یعقوبی شهریورماه 1387 نگارش نمایشنامهی خشکسالی و دروغ را به پایان برد که یکی از مشهورترین نمایشنامههای ایرانی معاصر و موفقترین اثر محمد یعقوبی به شمار میآید. او بهمنماه همان سال نمایش خشکسالی و دروغ را در جشنوارهی تئاتر فجر سالن چهارسو به روی صحنه برد. او این نمایش را مردادماه 1387 در سیوشش اجرا در سالن چهارسو، تئاتر شهر کارگردانی کرد و با استقبال بسیار خوب تماشاگران روبرو شد.
محمد یعقوبی شش اسفندماه 1390 جایزهی بهترین نمایشنامه از پنجمین دورهی جایزهی ادبیات نمایشی، کانون نمایشنامه نویسان خانهی تئاتر ایران را برای نگارش نمایشنامهی یک دقیقه سکوت دریافت کرد.
محمد یعقوبی از بیستم فروردین تا پایان خردادماه 1390 نمایش «خشکسالی و دروغ» را در فرهنگسرای نیاوران مجدداً به روی صحنه برد و با استقبال چشمگیر تماشاگران روبهرو شد. این سومین اجرای عمومی خشکسالی و دروغ بود و تعداد اجراهای این نمایش به بیش از صدوبیست اجرا رسیده بود.
محمد یعقوبی که یکی از بنیانگذاران تئاتر امروز بود پس از جدایی از آن گروه همراه آیدا کیخایی و امیر اسمی گروه «تئاتر اینروزها» را در سال ۱۳۸۱ خورشیدی تأسیس کرد.
محمد یعقوبی در سال ۱۳۹۴ به کانادا مهاجرت کرد از آن تاریخ تاکنون در کانادا زندگی میکند. او در کانادا همراه آیدا کیخایی کمپانی NOWADAYS THEATRE را در سال ۲۰۱۶ تأسیس کرد.
زندگی شخصی و خانوادگی محمد یعقوبی
همسر محمد یعقوبی آیدا کیخایی (متولد ۱۳۵۳ در مشهد) است که بازیگر و کارگردان تئاتر بوده و دانشآموختهی رشتهی تئاتر از دانشکدهٔ هنرهای زیبا دانشگاه تهران است.
او بازیگری در تئاتر را از سال ۱۳۷۴ همزمان با تحصیل در رشتهی بازیگری شروع کرد و یکی از مؤسسین گروه تئاتر «اینروزها» است که از سال ۱۳۸۱ در تئاتر ایران با نمایش قرمز و دیگران نوشته و کار همسرش محمد یعقوبی اعلام موجودیت کرد.
آیدا کیخایی از سال ۲۰۱۵ میلادی همراه همسرش در کانادا زندگی میکند و مشترکا در سال ۲۰۱۶ کمپانی NOWADAYS THEATRE را تأسیس نمود. در سال ۲۰۱۸ نمایش «تیم شنا» نوشتهی جابر رمضانی را به انگلیسی در فستیوال سامرورکس در تورنتو به روی صحنه برد که با استقبال بسیار زیادی در این فستیوال موجه شد. آیدا کیخایی در سال ۲۰۲۰ پس از بازی به زبان انگلیسی در نمایش «زمستان شصتوشش» در فستیوال نکستاستیج در تورنتو موردتوجه منتقدان قرار گرفت.
بیماری سرطان آیدا کیخایی
آیدا کیخایی در آبان ۱۳۹۹ خورشیدی در صفحههای مجازی خود اعلام کرد که به سرطان مبتلا شده است. در ویدئویی که در ابتدا در اینستاگرام، سپس در فیسبوک و توییترش منتشر کرد محمد یعقوبی موهای آیدا کیخایی را میتراشد تا او را برای شیمیدرمانی آماده کند. محمد یعقوبی بعد از تراشیدن سر آیدا کیخایی به نشانهی صمیمیت و همدردی موهای خود را نیز با ماشین میتراشد. انتشار این ویدیو و حرکت حمایتی این زوج از یکدیگر در بحران اخیر زندگیشان توجه بسیاری را در شبکههای اجتماعی برانگیخت.
نمایشنامهها و اجراهای محمد یعقوبی
۱) شببهخیر مادر (مترجم و کارگردان)، اجراشده در تالار کوچک تئاتر شهر به مدت یک ماه، مردادماه ۱۳۷۶
۲) زمستان ۶۶ (نویسنده و کارگردان)، برندهی جایزهی اول کارگردانی و جایزهی دوم نمایشنامهنویسی در جشنوارهی تئاتر سال ۱۳۷۶، اجرای عمومی به مدت یک ماه در تالار کوچک، تئاتر شهر، اسفندماه ۱۳۷۷، اجرای عمومیِ دوباره به مدت سیوهفت روز در سالن چهارسو، تئاتر شهر، شهریور و مهرماه ۱۳۹۰
۳) رقص کاغذپارهها (نویسنده و کارگردان)، برندهی جایزهی دوم نمایشنامهنویسی و کارگردانی در جشنوارهی تئاتر سال ۱۳۷۷، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن سایه، تئاتر شهر، آذرماه ۱۳۷۸، برندهی جایزهی بهترین کارگردانی از کانون ملی منتقدان
۴) پس تا فردا (کارگردان)، نویسنده: ریما رامینفر، برندهی جایزهی سوم کارگردانی در جشنوارهی تئاتر سال ۱۳۷۸، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن چهارسو، تئاتر شهر، مردادماه ۱۳۷۹
۵) دل سگ (نمایشنامهنویس و کارگردان)، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن چهارسو، تئاتر شهر، مردادماه ۱۳۷۹
۶) یک دقیقه سکوت (نویسنده و کارگردان)، برندهی جایزهی سوم کارگردانی در جشنوارهی تئاتر سال ۱۳۷۹، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن چهارسو، تئاتر شهر، دیماه ۱۳۸۰، برندهی جایزهی بهترین کارگردانی از کانون ملی منتقدان
۷) دل سگ (نمایشنامهی رادیویی، بر اساس رمانی از میخائیل بولگاکف)، برندهی جایزهی بهترین تنظیم رادیویی و اقتباس از رمان برای رادیو
۸) موزیک برای ماهیها (نمایشنامهی رادیویی، نویسنده و کارگردان)
۹) کنسول افتخاری (نمایشنامهی رادیویی بر اساس رمانی به همین نام از گراهام گرین)
۱۰) ابلوموف (نمایشنامهی رادیویی بر اساس رمانی از ایوان گنچارف)
۱۱) قرمز و دیگران (نویسنده و کارگردان)، برندهی دیپلم افتخار در جشنواره تئاتر سال ۱۳۸۱ به خاطر اجرای هماهنگ همهی بازیگران نمایش، اجرای عمومی به مدت سی روز در سالن قشقایی، از اسفند ۱۳۸۲ تا اردیبهشت ۱۳۸۳
۱۲) قرمز و دیگران (فیلم کوتاه، فیلمنامهنویس و کارگردان)، شهریور ۱۳۸۳
۱۳) گلهای شمعدانی (نویسنده و کارگردان)، برندهی جایزهی بهترین نمایشنامه از کانون ملی منتقدان، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن چهارسو، تئاتر شهر، دیماه ۱۳۸۳
۱۴) برادران کارامازوف (نمایشنامهی رادیویی بر اساس رمانی از فئودور داستایوفسکی)
۱۵) تنها راه ممکن (نویسنده و کارگردان)، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن سایه، تئاتر شهر، شهریورماه ۱۳۸۴
۱۶) زمستان ۶۶ (نویسنده و کارگردان هنری)، تئاتر تلویزیونی، شبکهی چهار، بهمن ۱۳۸۴
۱۷) ماه در آب (نویسنده و کارگردان)، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن سایه، تئاتر شهر، شهریورماه ۱۳۸۵
۱۸) آدم خوابش میگیره (کارگردان هنری)، نوشتهی علی نصیریان، تئاتر تلویزیونی، شبکهی چهار، خرداد ۱۳۸۷
۱۹) دل سگ (نمایشنامهنویس و کارگردان هنری)، تئاتر تلویزیونی، بر اساس رمانی از میخائیل بولگاکف، شبکهی چهار، تیرماه ۱۳۸۷
۲۰) ماچیسمو (نمایشنامهنویس و کارگردان)، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن چهارسو، تئاتر شهر، خرداد و تیرماه ۱۳۸۷
۲۱) خشکسالی و دروغ (نمایشنامهنویس و کارگردان)، اجرای عمومی به مدت یک ماه در سالن چهارسو، تئاتر شهر، بیست مرداد تا سوم مهرماه ۱۳۸۸
۲۲) نوشتن در تاریکی (نمایشنامهنویس و کارگردان)، اجرای عمومی به مدت بیستویک روز در سالن چهارسو، تئاتر شهر، نه آبان تا دوم آذرماه ۱۳۸۹
۲۳) زمستان ۶۶ (نمایشنامهنویس و کارگردان)، شصت اجرا در سیوشش روز، سالن چهارسو، تئاتر شهر، شهریورماه ۱۳۹۰
۲۴) خشکسالی و دروغ (نمایشنامهنویس و کارگردان)، اجرای عمومی به مدت سیوشش روز، آذر و دیماه ۱۳۹۰، سالن شماره یک ایرانشهر
۲۵) سیوسه درصد نیل سایمون (بازنویسی نمایشنامهی فصل دوم از نیل سایمون)، کارگردان: افسانه ماهیان، اجرای عمومی به مدت سی روز، تیر و مردادماه ۱۳۹۱، تماشاخانهی ایرانشهر، سالن استاد سمندریان، ایرانشهر
۲۶) برهان (بازنویسی و کارگردانی)، اجرای عمومی به مدت پنجاه روز، بیست آذرماه تا بهمنماه ۱۳۹۱، فرهنگسرای نیاوران
۲۷) مرد بالشی (کارگردانی مشترک با آیدا کیخایی)، اجرای عمومی به مدت چهلوپنج روز، سوم خردادماه تا بیستوشش تیرماه ۱۳۹۲، تماشاخانهی ایرانشهر، سالن دکتر ناظرزاده
۲۸) خشکسالی و دروغ (نمایشنامهنویس و کارگردان)، پنجاهوشش اجرا به مدت بیش از دو ماه از بیست فروردین تا سی خردادماه ۱۳۹۳، سالن خلیجفارس فرهنگسرای نیاوران
۲۹) هیولاخوانی (کارگردان) نوشتهی نغمه ثمینی، به مدت یک ماه از بیستودو خرداد تا بیستوچهار تیرماه ۱۳۹۳، تئاتر شهر، سالن چهارسو
۳۰) دل سگ (نمایشنامهنویس و کارگردان)، اجرای عمومی از هفده تیرماه تا پایان مرداد ۱۳۹۳، تماشاخانهی ایرانشهر، سالن دکتر ناظرزاده
۳۱) خشکسالی و دروغ (فیلمنامهنویس، بازیگردان و مشاور کارگردان)، ۱۳۹۴
۳۱) برهان (بازنویسی و کارگردانی)، تورنتو، دو اجرا، ۱۳۹۴
۳۲) یک دقیقه سکوت (نویسنده و کارگردان)، اجرا به زبان انگلیسی در فستیوال سامرورکس، فکتوری تیاتر، هفت روز، از ۶ آگوست تا چهاردهم)، تورنتو، کانادا
۳۳) مرد بالشی (کارگردانی مشترک با آیدا کیخایی)، دو اجرا در تورنتو سالن فیرویو، یک اجرا در فستیوال بینالمللی مکدونا، شهر پرم، روسیه و سیزده اجرا در سالن باران، تهران، ۱۳۹۵
۳۴) ماه در آب (نویسنده و کارگردان)، چهلوهفت شب اجرا در سالن تئاتر باران، تهران
۳۵) تنها راه ممکن (نویسنده و کارگردان)، هشت شب اجرا در سالن تئاتر باران و ده شب اجرا در سالن سایه تئاتر شهر، پروژهی پایانی کارگاه تئاتر سیودو حرف برای اجرا، تهران
۳۶) هیولاخوانی (کارگردان)، نویسنده: نغمه ثمینی، دو اجرا، تورنتو، ۱۳۹۶
۳۷) رقص کاغذپارهها (اجرا به زبان انگلیسی)، کارگردانی مشترک با آیدا کیخایی، هفت اجرا به زبان انگلیسی و سه اجرا به زبان فارسی با دو تیم بازیگران متفاوت، تورنتو، ۱۳۹۷
۳۸) تنها راه ممکن (اجرا به زبان انگلیسی)، نویسنده و کارگردان، اجرا در Canadian Stage، تورنتو، ۱۳۹۸.
جوایز و افتخارات محمد یعقوبی
۱۳۹۶. دریافت نشان عالی و لوح سپاس خانه تئاتر در مراسم هشتمین دورهی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی بهپاس آفرینش نمایشنامههای خلاقانه و تلاش برای توانگر ساختن ادبیات نمایشی ایران.
۱۳۹۴. جایزهی سوم نمایشنامهنویسی در بخش نمایشنامههای نو، فستیوال فرینج تورنتو، کانادا، برای نمایشنامهی یک دقیقه سکوت.
۱۳۹۲. جایزهی بهترین نمایش سال از کانون ملی منتقدان برای کارگردانی نمایشنامهی خشکسالی و دروغ.
۱۳۹۰. جایزهی اول نمایشنامهنویسی از پنجمین دورهی جایزهی ادبیات نمایشی کانون نمایشنامه نویسان خانهی تئاتر برای نگارش نمایشنامهی یک دقیقه سکوت.
۱۳۸۹. جایزهی بهترین کارگردانی از کانون نویسندگان و منتقدان تئاتر برای کارگردانی نمایش خشکسالی و دروغ.
۱۳۸۴. جایزهی اول نمایشنامهنویسی از کانون ملی منتقدان برای نگارش نمایشنامهی گلهای شمعدانی.
۱۳۸۱. جایزهی اول نمایشنامهی رادیویی و اقتباس از رمان برای رادیو برای نگارش نمایش دل سگ.
۱۳۸۰. جایزهی اول کارگردانی از کانون ملی منتقدان برای کارگردانی نمایش یک دقیقه سکوت.
۱۳۷۹. جایزهی سوم کارگردانی از جشنواره تئاتر فجر برای کارگردانی نمایشنامهی یک دقیقه سکوت.
۱۳۷۸. – جایزهی سوم کارگردانی از جشنواره تئاتر فجر برای کارگردانی نمایشنامهی پس تا فردا.
– جایزهی اول کارگردانی از کانون ملی منتقدان برای کارگردانی نمایش رقص کاغذپارهها.
۱۳۷۷. جایزهی دوم نمایشنامهنویسی و کارگردانی از جشنوارهی تئاتر فجر برای نگارش و کارگردانی نمایشنامهی رقص کاغذپارهها.
۱۳۷۶. جایزهی اول کارگردانی و جایزهی دوم نمایشنامهنویسی از جشنوارهی تئاتر فجر برای نگارش و کارگردانی نمایشنامهی زمستان شصتوشش.
ارسال نظر