چرنوبیلی جدید؟/ انفجاری مشکوک در روس اتم

به نوشته بی.بی.سی، در ابتدا مقامات روسیه گفته بودند که در این حادثه در محل سایت موسوم به "نیونوکسا" دو تن کشته و شش تن زخمی شدند. روس‌اتم به رسانه‌های روسیه اعلام کرده که تیم‌های فنی و مهندسی‌اش در حال رسیدگی به آن چه که این شرکت "یک منبع قدرت ایزوتوپی" برای سیستم پیشران موشک خوانده، بودند.

سایت نیونوکسا تقریبا برای تمامی آزمایشات موشک‌های مورد استفاده نیروی دریایی روسیه استفاده می‌شود. مقامات شهر "سورودوینسک" گفتند که بعد از این انفجار برای حدود ۴۰ دقیقه سطح تشعشات رادیواکتیوی بالاتر از حد معمول رفت اما در ادامه این تشعشات کاهش یافت.

در عین حال گزارش شده مقامات محلی سریعا به دنبال خرید قرص‌های یُد رفتند و گزارش شده که محموله‌های قرص‌های یُد نزد داروخانه‌ها در شهرهای سورودوینسک و آرخانجلسک تمام شده اند.

رسانه‌ها گزارش دادند که وضعیت چیزی شبیه به وضعیت زمان وقوع فاجعه هسته‌ای سال ۱۹۸۶ در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل اوکراین است که متعاقب آن محموله‌های قرص‌های ید برای مردم منطقه‌های اطراف این نیروگاه استفاده شدند.

این دومین حادثه رخ داده در یک هفته گذشته در ارتباط با انفجار مهمات و موشک‌ها در روسیه است. روز دوشنبه گذشته نیز یک تن در آن چه که مقامات روسیه انفجار انبار مهمات در سیبری خواندند کشته و هشت تن دیگر زخمی شدند. در پی این حادثه نیز مقامات اعلام کردند که نزدیک به ۱۱ هزار نفر را از مناطق اطراف تخلیه کرده‌اند و فیلمی تایید نشده نیز در شبکه‌های اجتماعی از این حادثه منتشر شد که وقوع آن را نیز منتسب به انفجار مواد و مهمات هسته‌ای دانسته بود.

خبرگزاری رویترز گزارش داد کارشناسان هسته‌ای آمریکا در پی انفجار روز پنجشنبه، آن را ناشی از "یک اشتباه سهوی" در زمان تست یک موشک کروز مجهز به سیستم پیشران هسته‌ای دانسته‌اند که در نتیجه آن افزایش تشعشعات رادیو اکتیو در شمال روسیه ثبت شده است.

 به نوشته خبرگزاری رویترز، وزارت دفاع روسیه ببعد از این انفجار آن را مرتبط با انفجار یک موشک با سیستم پیشران سوخت مایع دانسته بود و خبر از کشته شدن دو تن و زخمی شدن شش تن دیگر در این رخداد داده بود.

با این حال با ادعای وزارت دفاع روسیه این انفجار هیچ نشت مواد خطرناکی را در پی نداشته است. هر چند که یک سخنگوی شهرداری شهر سورودوینسک واقع در نزدیکی محل آزمایش این سلاح در منطقه آرخانجلسک، طبق یک بیانیه در وب‌سایت شهرداری این شهر خبر از افزایش "کوتاه‌مدت" تشعشعات پس‌زمینه‌ای در این منطقه در روز پنجشنبه داد اما این بیانیه روز جمعه از این وب‌سایت حذف شد.

 سفارت روسیه در آمریکا نیز به درخواست خبرگزاری رویترز برای اظهارنظر درباره این تحولات پاسخ نداد.

با این حال دو کارشناس هسته‌ای در مصاحبه‌هایی جداگانه با رویترز گفتند اگر این انفجار در ارتباط با یک موتور موشکی با سوخت مایع رخ داده بود، این تشعشعات رادیو اکتیوی ثبت نمی‌شد. آنها گفتند که مظنون به این هستند که این انفجار و انتشار تشعشعات رادیو اکتیو، مربوط به یک حادثه ناگوار در زمان تست یک موشک کروز با سوخت هسته‌ای در تاسیساتی خارج از روستای نیونوکسا بوده است. آنکیت پاندا، یک کارشناس ارشد در فدراسیون دانشمندان آمریکایی گفت انفجار مربوط به موتورهای موشکی با سوخت مایع تشعشعی به جا نمی‌گذارند و ما می‌دانیم که روس‌ها مشغول به کار بر روی نوعی پیشران با سوخت هسته‌ای برای یک موشک کروز هستند.

این در حالی است که روسیه مدل این موشک را از نوع موشک بورِسوستنیک ۹M۷۳۰ معرفی کرده است. ائتلاف ناتو نیز این موشک را با مدل اسکای فال SSC-X-۹ ثبت کرده است. یک مقام ارشد دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا که نامش را فاش نکرد، گفت: اینکه در این حادثه یک اشتباه سهوی در ارتباط با یک موشک کروز با سوخت هسته‌ای رخ داده باشد را تایید یا تکذیب نمی‌کنیم. با این حال این مقام نسبت به توضیحاتی که مسکو درباره این حادثه ارائه کرده، اظهار تردید می‌کند. این مقام گفت:  ما به رصد حوادث در منطقه دوردست شمالی روسیه ادامه می‌دهیم اما اطمینان‌دهی مقام‌های مسکو در خصوص اینکه همه چیز عادی است، ‌از نظر ما توخالی هستند.

این مقام تاکید کرد: این وضعیت ما را به یاد رشته حوادثی که در زمان حادثه چرنویل رخ داد، می‌اندازد که نهایتا این که کرملین رفاه مردم روسیه را به حفظ قدرت خود و کنترلش بر جریان‌های فاسد ضعیف ترجیح بدهد را زیر سوال برد.

این در حالی است که ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه ماه مارس ۲۰۱۸ در یک سخنرانی برای پارلمان این کشور به توسعه این موشک کروز با سوخت هسته‌ای مباهات کرده بود.

او گفته بود، این موشک اواخر ۲۰۱۷ با موفقیت تست شده و دارای "بُرد نامحدود" بوده و در برابر تمامی سیستم‌های دفاع موشکی و هوایی در جهان شکست‌ناپذیر است.

جفری لوییس مدیر برنامه عدم اشاعه هسته‌ای در شرق آسیا وابسته به انستیتوی مطالعات بین‌الملل میدلبری گفت، بر مبنای تحلیل تصاویر ماهواره‌های تجاری و داده‌های دیگر معتقد است که یک اشتباه سهوی در زمان تست یک موشک کروز با سوخت هسته‌ای رخ داده است.

او گفت که به همراه تیمش با استفاده از تصاویر ماهواره‌ها فهمیدند که روسیه سال گذشته میلادی ابتدا یک تاسیسات مخصوص پرتاب آزمایشی موشک را در سایتی در "نوایا زملیا" جمع‌آوری کرده و آن را به پایگاهی در نزدیکی نیونوکسا منتقل کرده است.

همچنین این تصاویر نشان دادند که یک به اصطلاح "سرپناه محیطی آبی رنگ" در نیونوسکا وجود دارد که در زیر آن موشک ها قبل از پرتاب نگهداری می‌شوند.

لوییس و تیمش همچنین به بررسی سیگنال‌های "سیستم شناسایی خودکار"(AIS) مربوط به کشتی‌های مستقر در ساحل منطقه در همان روز وقوع انفجار پرداختند. آنها یکی از این کشتی‌ها را تحت عنوان کشتی "سربریانکا" شناسایی کردند. این کشتی یک کشتی حمل‌ونقل با سوخت هسته‌ای است که آنها سال گذشته رد آن را در منطقه نوایا زملیا گرفته بودند.

لوییس گفت: این چنین کشتی برای آزمایشات مربوط به موشک‌های متعارف نیاز نیست بلکه این کشتی زمانی نیاز می‌شود که شما بخواهید واحد پیشران با سوخت هسته‌ای را از کف دریا جمع‌آوری کنید.

او تصریح کرد که سیگنال‌های مربوط به سیستم شناسایی خودکار نشان دادند که کشتی سربریانکا در داخل یک "منطقه انحصاری" قرار داشته که یک ماه پیش از انجام این تست ایجاد شد تا اجازه ورود به کشتی‌های غیرمجاز به آنجا ندهد.

او اظهار کرد: چیزی که مهم است این است که کشتی سربریانکا در این منطقه انحصاری قرار داشته است و حضور این کشتی در آنجا تصادفی نیست و احتمالا آنها آنجا بودند تا یک واحد پیشران موشک را از کف اقیانوس بردارند.

او گفت که نمی‌داند این سیستم روسی چه خطرات رادیواکتیوی می‌تواند در پی داشته باشد زیرا به جزئیات فنی آن نظیر سایز راکتور هسته‌ای‌اش واقف نیست اما او گفت که در دهه ۱۹۵۰ آمریکا تلاش می‌کرد تا یک موتور موشکی با سوخت هسته‌ای توسعه دهد که در زمان استفاده تشعشعات رادیواکتیوی منتشر می‌کرد.

او گفت: چنین موشکی باعث خطرات جانی برای هر کسی که در زیر آن قرار می‌گرفت، شد.