عرضه واکسن آسترازنکا با چه مشکلاتی مواجه است؟

از آنجایی که بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا(EU) واکسن آسترازنکا را به برنامه کوواکس(COVAX) مدیریت شده توسط سازمان جهانی بهداشت(WHO) همراه با گاوی(Gavi)، سازمان بین‌المللی برای بهبود دسترسی به واکسن‌های جدید و استفاده نشده اهدا کرده‌اند، ماندگاری ۶ ماهه این داروی انگلیسی سوئدی مورد توجه قرار گرفته است. آنچه موضوع ماندگاری را پیچیده می‌کند، این واقعیت است که اکثر کشورهای آفریقایی قادر به مصرف سریع دوزهای واکسن نیستند.

دلایل متعددی برای این امر وجود دارد. اول اینکه کشورهای آفریقایی ساختار اداری گسترده‌ای که شامل پزشکان و پرستاران واجد شرایط و بیمارستان‌ها برای اجرای برنامه واکسیناسیون در مقیاس بزرگ باشد را  ندارند.

همچنین از طرفی مقاومت در برابر دریافت واکسن‌ها وجود دارد که موجب می‌شود واکسن‌های اهدایی بلااستفاده بماند و ماندگاری کوتاه آن‌ مشکل‌ساز می‌شود. واکسن آسترازنکا تنها با ۲.۵ ماه ماندگاری به کشورهای دریافت‌کننده می‌رسد زیرا مدت پاکسازی واکسن پس از بسته‌بندی آن توسط کارخانه زمان زیادی است و کشورهای دریافت‌کننده قادر به استفاده از واکسن‌ها با سرعتی بالا نیستند.

به گفته آسترازنکا این واکسن در واحدهای کارخانه‌ای دوردست تولید می‌شود و زمان زیادی برای انتقال واکسن به کشورهای دریافت‌کننده از دست می‌رود. سازمان بهداشت جهانی به واکسن آسترازنکای تولید شده در موسسه سرم هند(SII) ۹ ماه ماندگاری و سایر واحدهای تولید آسترازنکا ۶ ماه ماندگاری داده که این مساله‌ای  مشکل‌ساز است زیرا اکثر منابع واکسن آسترازنکاست.

مشکل دیگر این است که اکثر کشورهای آفریقایی امکانات سردخانه‌ای برای نگهداری واکسن ندارند. در نتیجه میلیون‌ها دوز واکسن از بین می‌رود. کشورهای آفریقایی به‌ طور کلی تنها توانسته‌اند از دوسوم واکسن‌های اهدایی استفاده کنند و یک‌سوم واکسن‌ها که در گروه ضایعات واکسن‌ها قرار می‌گیرد، تعداد زیادی است.

نرخ استفاده از واکسن در بوروندی ۱۱ درصد و در کنگو ۱۵ درصد در حالی که در ماداگاسکار، زامبیا، سومالی و اوگاندا یک‌سوم است. استفاده ناکارآمد از منابع واکسن به این معناست که همه افرادی که نیاز به واکسن دارند، آن را دریافت نمی‌کنند؛ حتی زمانی که تولیدکنندگان واکسن قادر به تامین تعداد دوز مورد نیاز واکسن هستند، به دلیل موانع زیرساختی به موقع استفاده نمی‌شوند.

اگر واحدهای سازنده واکسن در کشورهای مصرف‌کننده در آفریقا وجود داشته باشد، مشکل ماندگاری تا حدودی برطرف می‌شود و مدت‌زمان تحویل واکسن‌ها از کارخانه پس از انجام آزمایش‌های لازم به واحد واکسیناسیون پزشک و پرستار در مناطق دورافتاده کمتر خواهد بود.

متاسفانه تمام شرکت‌های دارویی تولیدکننده واکسن کووید ۱۹ در اروپا و ایالات متحده مستقر هستند و تولیدکنندگان واکسن در چین، روسیه و هند واکسن‌های مخصوص به خود را دارند؛ در نتیجه میلیون‌ها واکسن مورد نیاز جهان در دسترس نیست.

غرب در تولید واکسن انحصار دارد زیرا تنها کسانی هستند که می‌توانند واکسن‌های میلیونی تولید کنند اما نمی‌توانند با نیازهای جهان که اکثریت کشورهای فقیر هستند، همگام شوند. ماندگاری کوتاه واکسن‌ها آن را به یک بحران تبدیل می‌کند و موضوع اصلی بحران این است که باید تمرکز واحدهای تولیدی در مکان‌هایی که به آن‌ها نیاز دارند، رخ دهد تا گسترش واحدهای تولیدی جهان را از نظر امکانات تولیدی به مکان عادلانه‌تری تبدیل کند.