دفاع مشروع یکی از علل موجه جرم است

ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی می‌گوید؛ هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، ناموس یا مال، آزادی تن خود یا دیگری در برابر هر گونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود در صورتی که شرایط قانونی دفاع مشروع وجود داشته باشد مجازات نمی‌شود.

به گزارش رکنا، در واقع تحت شرایطی عملی که فرد انجام داده است و طی شرایط عادی جرم محسوب می‌شود در مقام دفاع مشروع وصف کیفری خود را از دست داده و او مجازات نخواهد شد.

قتل در جزیره کیش

اوایل دهه ۸۰ زنی به نام افسانه نوروزی در جزیره کیش مرتکب قتل مردی شد که به ادعای ایشان قصد تجاوز به او را داشته است. کارشناسان اداره آگاهی و پزشکی قانونی مطابق دستور قاضی دادگاه به بازسازی صحنه جرم و بررسی ادعای افسانه پرداختند. این کارشناسان که تعدادشان ۵ نفر بود متفقا بیان داشتند ادعای افسانه مقرون به صحت است و شرایطی که او داشته مجبور بوده است که از ناموس خود دفاع کند و راه دیگری برای فرار از حادثه نداشته است.

مع‌ذالک دادگاه بدوی حکم قصاص افسانه را صادر کرده و دادنامه در دیوان عالی کشور تایید شد که با  مساعدت ریاست قوه قضاییه مرحوم آیت‌الله شاهرودی و خیرین ، اولیای دم حاضر به رضایت و بخشش افسانه نوروزی شدند و افسانه از قصاص نجات پیدا کرد.

پرونده‌ای که در زمان خود سر و صدای فراوانی ایجاد کرده بود و ذهن نیمی از جامعه یعنی زنان را به خود معطوف کرده بود و این سوال ایجاد شده بود که پس فلسفه وضع دفاع مشروع در قوانین جزایی ما چیست و اساسا چه مواقعی مواد قانونیه مربوطه به کمک متهم می‌آید.  البته باید خاطرنشان کرد که شرایط اثبات دفاع مشروع کار سخت و دشواری است از جمله اینکه رفتار ارتکاب برای دفاع، رفع تجاوز و خطر ضرورت داشته باشد.

دوم اینکه دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد ‌و سوم اینکه توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز یا خطر موثر واقع نشود. به عنوان مثال شخصی که مورد حمله قرار گرفته اگر بتواند از ماموران انتظامی کمک بگیرد قطعا نمی‌تواند به دفاع مشروع متوسل شود والا اگر به جای درخواست کمک کردن از آنها خودش به دفاع از خود بپردازد و حین دفاع مرتکب عملی شود که به مرگ مهاجم بینجامد قطعا ادعای دفاع مشروع از او پذیرفته نخواهد شد.

کما اینکه چندین سال پیش زنی به نام راضیه در یکی از معابر شلوغ تهران با بطری شکسته مرتکب قتل مرد روزنامه‌فروشی شد و مدعی شد که او قصد تجاوز به او را داشته است که این پرونده نیز به نوبه خود مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته و قضات محاکم ادعای راضیه را مردود اعلام کردند. قابل ذکر است که در سال‌های اخیر شاهد پرونده‌های متعددی بوده‌ایم که متهم به قتل ادعای دفاع از جان خود در مقابل طرف مقابل را داشته است.