آیا شب می‌توان به قبرستان رفت؟

عده‌ای از فقها با توجه به روایاتی که ظهور در منع زیارت اهل قبور در شب دارد؛ به کراهت زیارت اهل قبور در شب فتوا داده‌اند. از طرفی در برخی از روایات اشاره شده است که برخی از معصومان(ع)، شب هنگام برای زیارت به قبرستان رفته‌اند. در جمع بین این دو دسته از روایات می‌توان این گونه جمع کرد که وارد قبرستان شدن جهت تنبّه و درس گرفتن از عاقبت دیگران و یا زیارت عمومی اهل قبور در شب اشکالی ندارد و آنچه کراهت دارد زیارت قبر افراد مشخص است؛ زیرا در این صورت است که آنان از ضیافت شب هنگام خود باز می‌مانند.زیارت اهل قبور در آخر هر هفته همواره به عنوان یکی از آداب مسلمانان محسوب میشود، برخی مردم به دلیل حجم ترافیک آخر هفته و آلودگی هوا در طول روز فرصتی برای زیارت اهل قبور ندارند و علاوه بر خواندن دعاهایی برای آرامش روح مرده شب را بهترین فرصت برای زیارت اهل قبور میدانند.

حکم شرعی شب رفتن به قبرستان

از نظر شرعی منعی برای زیارت شبانه اهل قبور وجود ندارد. هر چند برخی در این مورد میگویند که کراهت شب رفتن به قبرستان حقیقت دارد اما با استناد به اینکه امام صادق و بنابر برخی روایات پیامبر و برخی ائمه شب ها به زیارت اهل قبور می‌رفتند اینکار منع شرعی ندارد. اما ممکن است برایتان سوال باشد که عواقب شب رفتن به قبرستان چیست؟

در روایتی از امام باقر نقل است که: آب فرات از بهشت دنیوی نشات میگیرد و ایشان فرمودند برای خدا در مغرب بهشتی است که آب فرات از آن نشات میگیرد و ارواح مومنان هنگام غروب از قبرهایشان خارج و به آن منطقه وارد میشوند و از نعمت های آن استفاده مینمایند.این روایت به این معناست که ارواح مومنان در ابتدای شب از قبورشان خارج شده، در جای دیگری متنعم میشود. از طرف دیگر به نقل از روایات صاحب قبر از زیارت قبر خود توسط دیگران مطلع میشود و با آن زائر انس میگیرد، و دلش نمی‌خواهد از قبرش خارج شود و بنابراین از بهره مندی از نعمت های شبانه محروم میشود؛ بنابراین شاید به این دلیل گفته اند که شب به زیارت اهل قبور نروید تا آنان بتوانند از نعمات شبانه بهره مند گردند.

در حدیثی آمده است: «کَانَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (ع) رُبَّمَا یَأْتِی الْقُبُورَ لَیْلاً»؛ (مجموعه ورّام، ج 1، ص 284). برخی به این آیه استناد کرده و میگویند از آنجایی که امام صادق (ع) شب ها نیز به قبرستان میرفته اند بنابراین مکروه بودن زیارت قبور در شب توجیه ندارد. در پاسخ به این شبهه باید گفت عده‌ای از فقها با توجه به روایاتی که ظهور در منع زیارت اهل قبور در شب دارد؛ به کراهت زیارت اهل قبور در شب فتوا داده‌اند. در سفارشات پیامبر گرامی اسلام (ص) به ابوذر چنین آمده است: «ای اباذر! به زیارت مردگان برو که تو را به یاد مرگ و آخرت می‌اندازد و در روز زیارتشان کن و در شب به زیارت آنان نرو!»از طرفی روایاتی داریم که نشان دهنده این است که پیامبر(ص) و برخی از ائمه (ص) به هنگام شب به زیارت اهل قبور رفته‌اند؛

مانند این‌ که از پیامبر(ص) نقل شده است که شب‌های جمعه به بقیع رفته و می‌فرمود: «السّلام علیکم یا اهل الدّیار» (سلام و درود بر شما اى اهل قبور)، و سه مرتبه می‌فرمود: «رَحِمَکُم اللَّه» (خدا شما را رحمت کند)بنابراین شب به قبرستان رفتن اشکال ندارد اگر با هدف توجه به عاقبت دیگران باشد اما اگر برای زیارت قبور اشخاص خاص باشد کراهت دارد. دلیل دیگر عواقب شب رفتن به قبرستان شاید این باشد که چون هر شب مؤمنان به ضیافت الهی می‌روند؛ نمی‌خواهند این ضیافت را از دست دهند و از طرفی وقتی شخصی شب هنگام، به زیارت اهل قبور می‌رود با او انس گرفته و گویا او را بر سر مزار پذیرایی می‌کند و بودنِ با آن زائرِ قبر؛ به معنای عدم تنعم از لذت‌های ضیافت شبانه برای میت است؛ لذا گفته شده که شب هنگام به زیارت مردگان نروید تا آنان بتوانند از نعمت‌های در شب استفاده کنند.

سفارش به زیارت اهل قبور

رسول خدا (ص) فرمودند : مردگانتان را زیارت کنید و بر آنان درود فرستید که آنان برای شما عبرت هستند.(تنبیه الخواطر و نزهه النواظر ، ج1، ص 288)

امیر مومنان (ع) فرمودند : مردگانتان را زیارت کنید زیرا آنان به زیارت شما شادمان می شوند و نزد قبر پدر و مادر با دعایی که برای آن دو می کنید ، حاجت بخواهید.(الکافی ، ج3 ، ص230)

امام صادق (ع) فرمودند : هر کس در شب جمعه برای ده نفر از برادران مرده اش دعا کند خدا بهشت را برایش واجب می کند.(مستدرک الوسائل ، ج6، ص 73)/برنا