دستفروشی شغل پر در آمد حاشیه نشینان / معضل بیکاری و افزایش شغل های انگلی

مترو  معمولا از بهترین وسایل حمل و نقل در دنیا محسوب می شود. وقتی که با مترو در شهر  سفر می کنی ترافیک را اصلا نمی بینی و طبق برنامه ای که ریخته ای معمولا به محل مورد نظر می رسی اما این وسیله نقیله خوب یکسری مشکلات جانبی دارد، حداقل برای ما ایرانی ها ! متروی این روزها پر است از دستفروشان رنگارنگ، از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می توانی در مترو بیابی، از شما چه پنهان من خودم هر وسیله ای که لازم دارم از مترو می خرم! اما ازدیاد روز به روز دستفروشان و شلوغی و بلوایی که در مترو ایجاد می کنند طاقت آدمی را طاق می کند، هر فروشنده ای که می آید می استد  وسط دو ردیف صندلی مترو و شروع به تبلیغ کالای خود می کند، هر کدام به شیوه خود بازار گرمی می کنند. فروشنده های مترو از همه قشری  هستند، مرد و زن، جوان  کودک و کهنسال! تیپ های متفاوتی هم دارند، از خانم هایی که معلوم است مادرانی خسته اند و لباس های نخ نما به تن دارند تا دختران جوان آرایش کرده که بینی هایشان را هم عمل کرده اند.  در بین فرو شندگان مترو کودکان کار را به وفور می توانی مشاهده کنی و یا زنانی که از  ظاهرشان پیداست از مردم تهران نیستند و از شهرستان و یا حاشیه تهران برای کار آمدند، درنهایت هم سر از متروی تهران در آورده اند.

 دستفروشی در تهران به یک شغل غیر رسمی و درآمد زا تبدیل شده به طوری که شهرداری هم از عهده جمع کردن فروشندگان مترو بر نمی آیند، در مترو دعواهای سختی بین فروشندگان مترو و مسئولان مربوطه رخ داده، دعوا و مرافعه هایی که محصول ساختاری غلط است. همین چند وقت پیش جوان دستفروشی که جنس هایش توقیف شده بود آنقدر عصبی شد که خودش را زیر قطار مترو پرت کرد! مردم هم در این میان دلشان برای دستفروشان می سوزد و برای کمک به آنها تا می توانند ازشان خرید می کنند و به  این چرخه معیوب دامن می زنند.

چند روز پیش که در مترو نشسته بودم یک خانم زیبا و جوان حدود 200 هزار تومان جلوی چشمانم از دست فروشان مختلف خرید کرد، زودتر از خانم مزبور پیاده شدم، گمان می کنم تا رسیدن به مقصدش احتمالا یک میلیون تومانی خرج کرده باشد!

با یکی از خانم های مترو گفتگوی کوتاهی داشتیم، یک خانم میانسال که معلوم بود مادر است و چهره اش نیز خسته به نظر می رسید، او در خصوص کار در مترو می گوید : راستش را بخواهید مجبورم، خیلی دلم می خواست جایی استخدام باشم و مثل خانم های متشخص بروم سر کار و عصری برگردم، یک مدتی هم راستش را بخواهید کار نکردم حدود دو ماهی در خانه نشستم اما بی پولی و فشار مالی خیلی اذیتم کرد این بود که دوباره به مترو برگشتم، می دانید سخت است، فرزندانم هم از اینکه من در مترو دستفروشم خجالت می کشند، پس فردا برایشان خواستگار بیاید همه می گویند مادرشان در مترو دستفروش است، خجالت می کشم از در و همسایه و فامیل اما چاره ای ندارم. اگر کار بود به دستفروشی نمی افتادم.

زنان دستفروش مترو معمولا همه همدیگر را می شناسند. اگر کسی غیبت کند سراغش را از هم می گیرند و از حال هم جویا می شوند.

خانمی دیگر از فروشندگان مترو که زیور آلات می فروشد می گوید: که جنس ها مال خودش نیست، می گوید مغازه دار جنس هایش را به من می دهد تا من برایش بفروشم. ده میلیون جنس است. کلی گوشواره ، دست بند و پابند با خودش حمل می کند. اما همواره می ترسد که نکند بلایی سر جنس هایش بیاید.

مردم خیلی خوب از دستفروشان جنس می خرند، یکی از خریداران مترو می گوید: گناه دارند از صبح تا شب می دوند برای یک لقمه ، اینجا کار نکنند کجا می خواهند کار کنند. نمی توانند که بروند دزدی، زحمت  می کشند. هر چه هم که در بلند گوی مترو اعلام می کنند شما را به خدا از دستفروشان خرید نکنید، هیچکس گوشش بدهکار نیست. حتی مردم خودشان کمپینی راه انداختند و اسمش را هم گذاشتند کمپین حمایت از دستفروشان!

این مسئله فقط در زیز زمین نیست که به شکل بیمار گونه ای در حال رشد است. در معابری که رفت و آمد مردم زیاد است دستفروشان بساط می کنند. از پیاده روهای تجریش تا تئاتر شهر و انقلاب و ولی عصر، شهر تهران  در چند سال اخیر چهره اش دگرگون شده است، به هر طرف شهر که نگاه می کنی  دستفروشان را می توانی ببینی و یک جورهایی حس میکنی شهرت بیمار شده است و اگر فکری به حالش نشود در آینده ای نه چندان دور بلایی به سرش خواهد آمد! دستفروشانی که روی زمین کار می کنند اجاره می دهند، یکی از دستفروشان خیابان ولی عصر می گوید موزایکی 50 هزار تومان اجاره می دهیم.

در پاسخ به این مطلب که دست فروشان به چه کسانی اجاره می هند باید گفت ، مغازه دارنی که جلوی مغازه آن ها بساط می کنند اما عمده این موجران اراذل و اوباش باج گیر هستند.

آنها بسته به پاخور بودن منطقه، روزانه 200 تا 250 هزار تومان از هر دستفروش اجاره می‌گیرند و البته در قبال واگذاری مکان، حفاظت از بساط آنها را هم بر عهده دارند و زمانی‌که مأموران سد معبر نزدیک می‌شوند، با قمه و چاقو به استقبال‌شان می‌روند و با داد و بیداد و دعوا اجازه نزدیک شدن مأموران به بساط‌ها را نمی‌دهند.

آنها معابر پرتردد را قطعه‌بندی و تفکیک کرده‌اند و برمبنای پاخور بودن یا پاخور نبودن و تردد عابران، با زور از دستفروشان اجاره می‌گیرند.

یکسری از دستفروشان هم هستند که خودشان فروشنده هستند، مغازه دارها استخدامشان می کنند که جلوی مغازه بساط کنند و جنس ها را با قیمت کمتر از داخل مغازه بفروشند تا فروش شان بالا برود. سیستم عجیب و پیچیده است که هدایت و کنترلش از دست مسئولان و شهرداری هم در رفته است!

بیکاری بیماری غیر قابل انکار جامعه ایران

در خصوص این معضل اجتماعی که به صورت یک موج گسترده در تهران در حال پیشروی است با دکتر امان الله قرایی مقدم دکتر جامعه شناس گفتگوی کوتاهی انجام دادیم، دکتر مقدم  در خصوص چرایی گسترش شغل دستفروشی به خبرنگار مستقل آنلاین گفت: یکی از دلایل مهم و اساسی گسترش شغل غیر رسمی دستفروشی در تهران بیکاری است، معضل اساسی، بزرگ و غیر قابل انکار، از طرف دیگر گرانی و تورم که ثانیه به ثانیه بالا می رود.

وی  مسئله بسیار مهم دیگر را جمعیت مهاجری دانست که از شهرهای کوچک و روستاها به تهران می آیند ، این جمعیت در جستجوی کار و پولی که در شهر خودش وجود ندارد راهی شهرهای بزرگی همچون تهران و مشهد و کلان شهر های دیگر می شوند و به حاشیه نشینان فقیری تبدیل می شوند که برای کسب در آمد تنها راهشان را فروشندگی و دستفروشی در مترو و معابر میابند. از طرفی حداقل این غیرت را داشته اند که کار کردن را برگزیده اند تا دزدی و از دیوار مردم بالا رفتن را انتخاب کنند. مسئله اینجاست که چاره ای ندارند. این مسئله معلول یک ساختار بزرگتر است. اگر برای این جمعیت جویای کار اشتغال در شهر و روستای خودشان وجود داشته باشند به فکر مهاجرت به تهران نمی افتند. باید این مطلب در نظر گرفته شود، ایجاد کار و درآمد، ایجاد شغل های تولیدی در شهرستانهای کوچک، رونق تولید باید به وجود بیاید.

رونق تولید تنها راه مبارزه با دستفروشی است

 این استاد دانشگاه همچنین افزود با توجه به ظرفیت های هر ناحیه ای باید به ایجاد اشتغال پرداخت، این مطلب یعنی اشتغال باید در اولویت و فوریت باشد و اگر نه شاهد بروز یک فاجعه در کشور خواهیم بود.

قرایی مقدم در خصوص دلایل زیاد شدن  پدیده دستفروشی گفت: حدود 10 سال پیش دانشجویان من تحقیقی انجام دادند و در این پژوهش آمارو ارقام نشان می داد که درآمد دستفروشان از 500 هزار توان آغاز می شود و تا یک میلیون تومان هم می رسد، این رقم در آن زمان نشان از درآمد بالای این شغل غیر رسمی داشت، این مطلب نشان از بالا بودن در آمد شغل های کاذب در تهران است. یعنی متاسفانه اشتغالی که به تولید جامعه کمک کند پایین است و علاوه بر آن درآمدش کم، این پژوهشگر علوم اجتماعی در ادامه افزود یکی از دلایل افزایش جمعیت دستفروشان هم درآمد بالای آن نسبت به یک شغل تولیدی است.

وی همچنین بیماری جامعه را بیکاری خواند و افزود در جامعه ای که 27 درصد از فارغ التحصیلان دانشگاه بیکار هستند و 12 درصد نیز جمعیت فعال بیکار هستند افزایش شغل های دلالی و دستفروش کاملا طبیعی است.

دکتر قرایی مقدم  لزوم توجه به بحث اشتغال و کنترل دستفروشان را از موارد ضروری خواند که دولت باید به آن التفات ویژه ای داشته باشد. این استاد دانشگاه همچنین اظهار داشت که بیکاری و فشار اقتصادی ممکن است فجایع جبران ناپذیری بر پیکره جامعه وارد آورد .

وی به انقلاب هایی که در کشورهای عربی رخ داده بود اشاره کرد و افزود شورشی که در تونس رخ داد و فجایع بعد از آن که  به بهار عربی شهرت یافت و کشورهای عربی را به نابودی کشاند از همین مسئله آغاز شد، شورش در تونس بر سر اعتراضاتی رخ داد  که به واسطه نبود شغل و امنیت اقتصادی در جامعه منتظر یک تلنگر بود.

وی در خصوص آمار بالای مهاجرت به تهران افزود: ببینید ما 13 میلیون حاشیه نشین داریم از مقبره امام تا ورامین و کرج، تنها راه تولید کار است، یا برگرداندن این جمعیت به شهرهایشان که البته بسیار سخت است و نیاز توجه به ایجاد اشتغال در محل زندگیشان دارد.

وی در ادامه و در خصوص افزایش شغل دستفروشی و راه حل مقابله با این پدیده  گفت: مشاغل اینچنین در جامعه شناسی را شغل های انگلی می خوانند باید همان طور که رهبری نیز اشاره کرد به رونق تولد بپردازیم ، اختلافات طبقاتی وحشتناک و حقوق های نجومی باید کنترل شود تا برای رونق تولید سرمایه گذاری های لازم را بتوان انجام داد. وی در پایان افزود این مسئولیت خطیری است که بر عهده دولت است. باید برای از بین بردن فقر چاره ای اندیشد و با مفاسد اقتصادی مبارزه کرد تا رونق تولید به کشور بازگردد.