تعریف«همه‌پرسی» را مخدوش نکنید

به این متن دقت کنید: «من روزانه نظرسنجی می‌کنم؛ یعنی در خیابان وقتی با ماشین می‌روم تمام چهره‌های مردم را نگاه می‌کنم؛ اینکه چند نفر لبخند دارند، چند نفر عصبانی‌اند و چند نفر قیافه‌شان گرفته است». این جملات را «حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران بر زبان رانده است!

«محمدرضا باهنر» نماینده چند دوره مجلس شورای اسلامی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در تکمیل سخنان شگفت‌انگیر رئیس جمهوری گفته: «در انتخابات ریاست جمهوری، ۶۰ درصد از مردم شرکت می‌کنند و این خود رفراندومی است که در تایید مشروعیت نظام است اگر مردم در انتخابات شرکت نکردند می توان فهمید که نظر دیگری دارند».

این تحلیل‌ها آنچنان دور از واقعیت است که تنها و تنها دوری گویندگان آن از بدنه جامعه و به‌ویژه جامعه‌مدنی را نشان می‌دهد و آنچه گفته‌های آنان را بیش از پیش عجیب و غم‌انگیز می‌کند، این است که هردو این مسئولان، محصول و خروجی انتخابات هستند اما مفهوم آن را به‌درستی درک نکرده‌اند و یا شرایط ایجاب می‌کند که خود را به درک نکردن بزنند!

بر کسی پوشیده نیست که نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس رفراندوم و مراجعه به آرای عمومی مردم برپا شد و تداوم یافت و متعاقب آن قانون اساسی با همین شیوه تصویب شد و از آنجا که قوانین انسانی هیچگاه کامل و به‌روز نبوده، نیست و نخواهد ماند؛ در سال 1368 بازنگری شد تا نقاط ضعف آن ترمیم شود.

از سوی دیگر "نظرسنجی" و "همه‌پرسی" مفاهیمی علمی و سیاسی‌اند که هرکدام راه‌کارها و تعاریف خود را دارند و تلاش برای "معنی‌سازی‌های دیگر"، غیر از آنچه وجود دارد بی‌نتیجه است و آنان که برای عوض کردن چنین مفاهیمی تلاش می‌کنند یا ناآگاهند و یا عامدانه در صدد بهره‌برداری‌های شخصی و جناحی از این تغییرات هستند.

برای همین از پشت شیشه‌ی خودروی ضد گلوله و از روی چهره‌های مردم نمی‌توان به نظرسنجی‌های دقیق رسید چرا که نظرسنجی برای خود راه‌کار‌ها و قواعد علمی و تخصصی دارد و اگر قرار باشد نظرسنجی از روز چهره‌خوانی صورت گیرد تمام موسسات معتبر نظرسنجی در جهان باید دکان خود را تعطیل کنند و از روی نگاه کردن به‌صورت مردم بگویند که باور و دیدگاه آنان چیست.

از سوی دیگر همه‌پرسی نیز سازوکار و موضوع مشخص خود را دارد و چنین نیست که هرکه در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند، منتقد و مخالف نظام نیست و شاهد این مدعا سخنان رهبر انقلاب در روز 19 دی‌ماه 1394 در دیدار با هزاران تن از مردم قم بود: «همچون گذشته اصرار داریم که همه، حتی کسانی که نظام را و رهبری را قبول ندارند پای صندوق‌ها بیایند چرا که انتخابات متعلق به ملت، ایران و نظام جمهوری اسلامی است».

خوب است سیاسیونی مانند «محمدرضا باهنر» که چند دوره وکالت مجلس در کارنامه دارند به این موضوعات و مفاهیم دقت بیشتری به‌خرج دهند و برای رهایی از یک شیوه‌ی قانونی، دست به تغییر معانی آن نزنند.

هر انتخاباتی موضوع، شرایط، کارکرد و حوزه خود را دارد. از انتخابات ریاست جمهوری نمی‌توان نتایجی غیر از انتخاب رئیس قوه مجریه را استخراج کرد همانطور که از روی انتخابات مجلس نمی‌توان معانی دیگری استنتاج کرد.

خوب است که برخی مسئولان نظام از همه‌پرسی نهراسند و آرای مردم را جدی بگیرند. چرا هرگاه موضوع همه‌پرسی و نظرسنجی طرح می‌شود، عده‌ای آن را برنمی‌تابند و با حملات لفظی و تند به خواستاران همه‌پرسی، نه‌تنها آن را لازم نمی‌دانند بلکه خواستاران این پروسه‌ی کاملا قانونی را به انواع تهمت‌ها و برچسب‌ها می‌نوازند.

شکی نیست در نهایت آنچه محقق می‌شود، خواسته‌ها، مطالبات مدنی و قانونی شهروندان، جامعه‌مدنی و ملت ایران است و این تحقق در صورت دیر یا زود شدن، سوخت و سوز نخواهد داشت و به همین دلیل بهتر است مسئولان به‌جای تغییر دادن معانیِ مفاهیمی مانند نظرسنجی و همه‌پرسی به اصل آن توجه کنند و با احترام به حقوق مدنی شهروندان از نظرسنجی‌های دقیق و علمی و همه‌پرسی در موضوعات مشخص استقبال کنند نه اینکه از اجرا شدن آنها بهراسند.