آلودگی خاک؛ خطری جدی برای سلامت

خاک در هر جنبه ای از زندگی شامل غذا، آب، هوا و سلامت نقش دارد. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می زند که تولید 95 درصد غذای ما به صورت مستقیم و غیر مستقیم با خاک در ارتباط است. بر همین اساس، آلودگی خاک یک خطر سلامت واقعی و بسیار جدی است. اگرچه آلودگی خاک به سادگی آلودگی اقیانوس ها با پلاستیک قابل مشاهده و درک نیست اما اغلب آثار بلند مدت بر سلامت انسان و محیط زیست دارد.

در حقیقت، آلودگی خاک ممکن است به ششمین انقراض بزرگ که دانشمندان می توانند در تاریخ کره زمین ثبت کنند، منجر شود. خبر بد این است که تمام موارد پیشین با اختلالات خاک سطحی در جهان همراه بودند. سازمان ملل تخمین می زند که تا 90 درصد گونه های گیاهی و 40 درصد از زندگی بیولوژیکی ناپدید شده اند. ما در هر 10 دقیقه یک گونه را در معرض انقراض قرار می دهیم.

بحران خاک ضربه سختی به حیات در کره زمین وارد می کند. در شرایطی که یک بار مصرف غذای آلوده در صورتی که سطح آلودگی کمتر از مقادیر خطرناک باشد، ممکن است اثری به همراه نداشته باشد اما انباشت آلودگی ها در بافت های موجودات زنده که به نام انباشت زیستی شناخته می شود می تواند رخ دهد. هرچه در زنجیره غذایی بالا برویم، سطوح آلودگی افزایش می یابد که به نام بزرگ‌سازی زیستی شناخته می شود و حدس بزنید چه کسی در بالای زنجیره غذایی قرار دارد؟ نوع بشر.

آیا خاک منبعی تجدیدپذیر است؟  

خاک یک منبع محدود و متناهی است، به این معنی که از بین رفتن و تخریب آن طی طول عمر یک انسان قابل بازیابی نیست. بنابر گزارش فائو، نرخ فعلی تخریب خاک ظرفیت نسل های آینده برای تامین بیشتر نیازهای اولیه خود را در معرض خطر قرار داده است. ما در هر پنج ثانیه چیزی معادل ارزش یک زمین فوتبال از خاک را از دست می دهیم. اما به همان اندازه که ترسناک به نظر می رسد، کارشناسان معتقدند اگر خاک را در اولویت قرار دهیم همچنان امکان احیای آن وجود دارد.

چه چیزهای خاک را تخریب می کنند؟

سیل و بادهای قوی می توانند موجب فرسایش خاک شوند اما اگر قصد داریم انگشت اتهام را به سمت متهم اصلی نشانه رویم بهتر است نگاهی در آینه به خود داشته باشیم. به گفته فائو، فعالیت های انسان دلیل اصلی آلودگی خاک است. روش های کشاورزی وابسته به استفاده از علف کش ها و آفت کش ها و کشت بیش از حد می توانند به ساختار خاک آسیب رسانده و باکتری های مفید خاک را از بین ببرند. شهرنشینی پوشش گیاهی خاک را از بین می برد، طی روند ساخت و ساز خاک را فشرده می کند، در زهکشی خاک تداخل ایجاد می کند و می تواند موجب شکل‌گیری رواناب های سطحی شود.

فاضلاب، چرای بیش از حد، و جنگل‌زدایی نیز تهدیدات جدی برای خاک ایجاد می کنند.

خاک چگونه آلوده می شود؟  

معدن‌کاری می تواند به از بین رفتن پوشش سطحی و گسترش مواد شیمیایی سمی که خاک را آلوده می کنند، منجر شود. همچنین، برخی کارخانه ها گازها و ضایعات سمی را روانه اتمسفر، رودخانه ها و اقیانوس ها می کنند. در نهایت، مواد سمی می توانند وارد خاک شوند. سرب همچنان یکی از رایج‌ترین آلاینده های خاک است. برخی مواد شیمیایی قوی که کشاورزان استفاده می کنند می تواند مقدار مواد ارگانیک در خاک را کاهش دهد و به تدریج حاصلخیزی آن را از بین ببرد. به لطف محصولات دارویی و مراقبت شخصی و نفوذ آنها از طریق آب های زیرزمینی و اماکن دفن زباله به خاک به صورت پایدار، دسته ای جدید از آلاینده ها شکل گرفته است.

آلاینده های خاک چگونه به مردم منتقل می شوند؟

به گفته کارشناسان فائو، تماس، استنشاق، یا خوردن رایج‌ترین روش هایی هستند که انسان آلودگی خاک را جذب می کند. شما می توانید ذرات خاک در هوا را استنشاق کنید. یکی از موارد مشکل‌ساز خوردن خاک آلوده است، به عنوان مثال، ممکن است ذره های کوچک خاک را همراه با غذای خود مصرف کنید. به طور خاص، کودکان که توجه کمتری به آنچه در دهان خود قرار می دهند، دارند، در معرض خطر بیشتری برای بلع خاک آلوده قرار دارند. اما کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان نیز می توانند خاک سمی را به طور تصادفی از محصولی که به خوبی تمیز نشده است، دریافت کنند.

خاک آلوده چگونه بر سلامت انسان تاثیر می گذارد؟

خاک قرار است که نخستین خط دفاعی ما در برابر آلاینده ها باشد. خاک می تواند وطیفه پالایش سموم را انجام دهد. اما زمانی که بار کاری اضافه بر خاک وارد می کنیم دیگر نباید انتظار پالایش کارآمد سموم را داشته باشیم. اگر میزان سموم بیش از ظرفیت خاک برای پالایش آنها شود، این آلاینده ها به بخش های دیگر محیط زیست، مانند زنجیره غذایی، نفوذ می کنند. در نهایت، آلودگی خاک به واسطه کاهش بازده و کیفیت محصول بر امنیت غذایی تاثیر می گذارد، به این معنی که موجودات زنده از جمله انسان ها به منابع غذایی سالم و ایمن کم و کمتری دسترسی خواهند داشت.

خاک آلوده به عناصر خطرناک مانند سرب، آفت کش ها یا محصولات دارویی، مانند مختل کننده های غدد درون ریز، می تواند خطر بیماری های مزمن از جمله مشکلات قلبی و سرطان را افزایش دهد. بنابر گزارشی که در سال 2012 توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا منتشر شد، سرب به هر مقداری می تواند برای کودکان مضر باشد.

آنتی بیوتیک ها نیز می توانند در خاک نفوذ کرده و به شکل‌گیری باکتری های مقاوم در برابر دارو کمک کنند. بنابر گزارشی که توسط مجمع جهانی اقتصاد منتشر شد، هر ساله 700 هزار مرگ با باکتری های مقاوم در برابر آنتی بیوتیک ها پیوند خورده اند و کارشناسان انتظار دارند این آمار افزایش یابد.

بهترین روش برای محدود کردن مواجهه با خاک سمی چیست؟

اقدامات احتیاطی مانند پاک نگه داشتن خانه از گرد و خاک و شستشوی دست ها پس از کار در باغ یا حیاط را فراموش نکنید. محصولات غذایی خود را پیش از آماده کردن غذا به خوبی بشویید. مراقب کودکان باشید زیرا آنها دوست دارند انگشت های کثیف یا خاکی خود را در دهان بگذارند.

اگر نگران وجود سرب در خاک اطراف خانه خود هستید، می توانید آزمایش هایی را برای بررسی آن انجام دهید. برای مدیریت آلودگی و فرسایش خاک می توانید کمپوست را به خاک حیاط خود اضافه کنید. همچنین، شما می توانید با کاشت گیاهان بومی فرسایش خاک را کاهش دهید.

چگونه می توانیم آسیب را معکوس کنیم؟

انتخاب های روزانه ما اثر بزرگی بر آلودگی خاک دارند. اگر ما بازیافت، کاهش مصرف و استفاده مجدد از آیتم ها را به جای خرید محصولات جدید مد نظر قرار دهیم، مقدار ضایعاتی که می توانند به اماکن دفن زباله، یکی از منابع اصلی آلودگی خاک، وارد شوند را کاهش می دهیم. همچنین، به عنوان یک جامعه می توانیم برای اعمال کنترل دقیق‌تر بر فعالیت های صنعتی و میزان انتشار گازها و ضایعات مضر فشار بیشتری بر دولت های محلی و منطقه ای وارد کنیم.

شما همچنین می توانید از سازمان ها و صنایعی که از روش های کشت و تولید پایدار و غیر سمی استفاده می کنند، پشتیبانی کنید.  

ما برای کاهش فروپاشی سلامت انسان و همچنین محافظت از محیط زیست نیازمند مراقبت از خاک خود هستیم.