چه کسانی در اقتصاد ایران مالیات نمی‌دهند؟

در سال آینده دولت برای اداره کشور بدون اتکا به درآمدهای نفتی حداقل نیازمند 150 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی می باشد. این در حالی است که میزان فرارهای مالیاتی نیز حدود 30 تا 40 هزار میلیارد تومان برآورد می شود. همچنین گفته می شود 35 درصد از اقتصاد ایران معاف از پرداخت مالیات می باشند. حداقل در اقتصاد ایران شش گروه را می توان نام برد که از پرداخت مالیات فراری  و یا معاف هستند.

دولت در سال جاری با کسری بودجه 150 هزار میلیارد تومانی رو به رو است که عمده این کسری بودجه به دلیل محقق نشدن درآمدهای نفتی می باشد. به همین دلیل دولت به دنبال راه حلی برای جایگزین کردن سایر درآمدها به جای درآمدهای نفتی برای بودجه سال آینده می باشد.

محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه طی مصاحبه ای در مورخه 17 مهر ماه سال جاری در این رابطه گفت: سه منبع جایگزین نفت خواهد شد؛ ما از حجم قابل توجهی از یارانه‌های پنهانی که در حامل‌های انرژی وجود دارد می‌توانیم استفاده کنیم و بخش دیگر که عمده کار ما است مالیات‌ها است. بخش دیگر از درآمدهای جایگزین نفت نیز از محل مولدسازی به دست می‌آید که آن نیز به تصویب رسید.

با توجه به این مصاحبه چشم و امید دولت برای جبران درآمدهای نفتی در بودجه سال آینده عمدتاً به درآمدهای مالیاتی است و رئیس جمهور روحانی نیز در سفر اخیر خود به استان کرمان در مورد درآمدهای مالیاتی در سال آینده، گفت: بالاترین مالیاتی که پیش‌بینی می‌کنیم سال آینده می‌توانیم دریافت کنیم 150 هزار میلیارد تومان است.

درآمدهای مالیاتی که اگر به درستی ستانده شوند می توانند نیاز دولت به درآمدهای نفتی را کاهش دهند. در حال حاضر بخشی از درآمدهای مالیاتی به دلیل معافیت های مالیاتی، بخشی به دلیل فرارهای مالیاتی و بخشی دیگر به دلیل عدم تعریف پایه های مالیاتی جدید از مودیان اخذ نمی شود. به عنوان نمونه امیدعلی پارسا رئیس سازمان امور مالیاتی در مورد میزان معافیت های مالیاتی در ایران گفت:  ۳۵ درصد از اقتصاد کشور همچون بخش کشاورزی، فرهنگ، صادرات، مناطق آزاد و ویژه و ... از مالیات معاف است، آن هم یک معافیت کلی که مشخص نیست چگونه است.  یا  فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی طی مصاحبه ای در مورخه 15 مهر ماه سال جاری درباره میزان فرار مالیاتی ثبت شده در اقتصاد ایران گفت: برآورد‌ها عددی بین ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان را نشان می‌دهد.

اما پرسش در اینجا این است که این 30 تا 40 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی و 35 درصد معافیت مالیاتی سالانه توسط چه کسانی در اقتصاد ایران انجام می شود؟

می توان شش گروه را حداقل نام برد که یا دارای معافیت مالیاتی هستند و یا در حال فرار مالیاتی می باشند.

اولین گروه را می توان دارندگان کارت های بازرگانی اجاره ای معرفی کرد. آمار و ارقام در مورد فرارهای مالیاتی از این طریق متفاوت است اما آخرین اظهارنظر در این رابطه به سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز باز می گردد. حمیدرضا دهقانی نیا سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در مورخه 19 آبان ماه سال جاری طی مصاحبه ای گفت: ۲۸ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی وجود دارد که همه آن ها به دلیل صدور کارت‌های یک بار مصرف یا همان کارت‌های اجاره‌ای بازرگانی است.

دومین گروه که گفته می شود دارای فرار مالیاتی می باشند، پزشکان و وکلا هستند. حسین بانکی کارشناس سیاستگذاری حوزه سلامت که در برنامه پایش مورخه 28 مرداد 1397 حضور پیدا کرده بود در مورد فرار مالیاتی پزشکان گفت: مقدار مالیاتی که دندان پزشکان و پزشکان متخصص باید بپردازند 6 هزار و 800 میلیارد تومان است و این در حالی است که رقم مالیات پرداختی توسط دندان پزشکان و پزشکان متخصص بسیار کمتر از این میزان است. در مورد رقم فرار مالیاتی وکلا نیز روزنامه جوان بنا به محاسباتی که انجام داده بود اعلام کرد که رقم فرار مالیاتی وکلا حدود ۱۲هزار میلیارد تومان می باشد.

سومین گروه که فرار مالیاتی داشته اند، 300 هزار ثروتمند می باشد. امیدعلی پارسا رئیس سازمان امور مالیاتی کشور طی مصاحبه ای با اشاره به درآمد میلیاردی 300 هزار نفر و عدم پرداخت مالیات توسط آن‌ها گفت: این افراد میلیاردر درآمد مشمول مالیات دارند و بیش از 50 درصد آن‌ها مؤدی مالیاتی نیستند؛ در واقع این افراد در سازمان امور مالیاتی هیچ پرونده‌ای ندارند.

چهارمین گروه که باید از آن ها طبق قانون مالیات اخذ شود مالکان مسکن های خالی از سکنه می باشند. گفته می شود که طبق آمار حدود 2.6 میلیون مسکن خالی از سکنه در کشور می باشد که باید مالکان آن ها طبق قانون مالیات پرداخت کنند اما به دلیل عدم توانایی در شناسایی این مسکن ها، دولت نمی تواند از آن ها مالیات اخذ کند.

پنجمین گروه که معاف از پرداخت مالیات می باشند، خیریه ها هستند. طبق بند ط ماده 139 قانون مالیات های مستقیم مصوب 31 تیر 1394 موسسات خیریه و عام المنفعه بسته به شرایطی معاف از پرداخت مالیات می باشند. آمار دقیقی از تعداد خیریه ها وجود ندارد اما تعداد موسسات خیریه، سازمان های مردم نهاد و سمن ها که در پایگاه اطلاع رسانی خیریه ها به ثبت رسیده است تا تاریخ 11 آبان ماه سال جاری، حدود 23 هزار و 907 موسسه می باشد. 

ششمین گروه معاف از مالیات نیز اهالی هنر و فرهنگ می باشند. هر چند که اوضاع مالی برخی از اهالی هنر و فرهنگ چندان مساعد برای اخذ مالیات نیست اما هستند کسانی که درآمدهای میلیاردی سالانه دارند و مالیات آن را نیز پرداخت نمی کنند. به عنوان نمونه برخی از بازیگران و اهالی موسیقی درآمدهای میلیاردی را سالانه کسب می کنند و به دلیل معافیت از پرداخت مالیات، تمام این درآمد نصیب آن ها می شود.