چرا ویدئوی تفسیر قرآن تلویزیون جنجالی شد؟

یکی دو ساعت قبل و با پایان تقریبی محدودیت دسترسی به اینترنت موبایل،باز هم یکی از اولین مطالبی که کاربران در شبکه های اجتماعی دیدند و برای هم فرستادند، همین ویدیو بود. عموم افرادی که می شناختم به سخنان کارشناس برنامه معترض بودند. موضوع را در شبکه های اجتماعی هم که دنبال کنید، تقریبا همه کامنت ها در مخالفت با این اظهارات است.

حساب آنهایی که قصد سوء استفاده دارند جداست،اما مشاهده من مربوط به کسانی می شود که با قرآن مانوس هستند، دلبستگی به آشوبگران ندارند و حتی به اندازه بخشی از مردم به اوضاع اخیر معترض هم نیستند،اما سخنان کارشناس برنامه را دوست نداشتند. این واکنش ها تا جایی پیش رفت که دست آخر خود آقای بهرام پور با انتشار یک پیام صوتی درباره این برنامه توضیح داد و سعی کرد منظورش را شفاف و روشن بیان کند.

پیش از این اظهارات آقای بهرام پور، من در آرشیو تلویزیون اصل برنامه را به طور کامل دیدم. برنامه آفتاب شرقی (معارفی از قرآن) چهارم آذر ساعت 11 به مدت 40 دقیقه از شبکه 1 سیما پخش شد و آقای بهرام پور که در این برنامه به عنوان استاد قرآنی حضور داشته درست می گوید: حرف هایش را کامل پخش نکرده اند و از آنچه او گفته، سوء استفاده شده است.

البته من و شما ممکن است لحن ایشان، ادبیاتش و نوع نگاهش به تفسیر قرآن را نپسندیم، چه اینکه او در رسانه ملی و بی توجه به شرایط اجتماعی و وضعیت افکار عمومی چند بار تا پایان برنامه بر کلید واژه "زجر کش" کردن تاکید می کند.من هم بیان ایشان را دوست نداشتم که بدون  اینکه محارب کیست را دقیق توضیح بدهد از برخورد با آنها حرف می زند که باید " زجر کش شوند، اعدام شوند، دست و پای شان به صورت ضربدری قطع شود،نفی بلد شوند و ..." . 

وقتی هم مدام بر تفسیرش از توصیه قرآن به برخورد شدید با آن افراد حرف می زند از بینندگان دعوت می کند تا مردم از این تفسیر قرآن و نگاه کلام خذا لذت ببرند!

از نگاه من این بیان می توانست بهتر و درست تر طرح شود،اما اصل موضوع این است که ایشان درست می گوید.شاید در یک بحث فنی کسی که تخصص اش این است تفسیر متفاوتی ارائه بدهد یا آیه دیگری را شاهد بیاورد که موضوع جور دیگری طرح شود،اما او همه این حرف ها درباره محارب ها زده نه معترض ها.هم خود او و هم مجری برنامه در چند جا تاکید می کنند که حساب محارب که او درباره شان آن حرف ها زده با معترض فرق می کند.  

پس چرا این برنامه مورد انتقاد طیف های مختلف قرار می گیرد؟ یک دلیل این است که بریده ای از کل برنامه پخش شده و عمده مردم همه آن را نشنیده اند.اما به نظرم کسانی که همه برنامه را ببینند یا توضیحات آقای بهرام پور را بشنوند باز هم قانع نخواهند شد.دلیل این موضوع ربطی به حرف های آقای بهرام پور ندارد. صدا و سیما را اشتباه می رود.

رسانه ملی از ورود حرفه ای و به موقع به چالش های اجتماعی پرهیز دارد. سرعتش به اندازه لاک پشت است و توان واکنش سریع و حرفه ای در برابر این چالش ها را ندارد.البته به نظر من و به استناد تجربه های گذشته صدا و سیما دست آخر تقریبا تصمیم درست را می گیرد،اما بسیار دیر و با تاخیر غیر قابل جبران. وقتی سعی می کند حرفه ای تر وارد ماجرا شود که دیگر افکار عمومی حاضر به تغییر ذهنیتش نیست. در چنین شرایطی برنامه سازها،تهیه کننده ها و نویسنده ها هم کم تجربه باقی می مانند و ورزیده نمی شوند.بنابراین اگر به صورت موردی دستور داشته باشند یا تصمیم بگیرند اقدامی بکنند،غیر حرفه ای این کار را می کنند.آرشیو همین برنامه را نگاه کنید که چه چطور شروع برنامه توی ذوق می زند و مجری حتی حواسش نیست گفتگو را جوری هدایت کند که مهمانش دست کم زودتر توضیح بدهد که درباره برخورد با آشوب گر حرف می زند نه مردم عادی و معترض.

نزدیک به دو هفته از وقایع اخیر می گذرد و من یک برنامه درست و درمان دراین باره در تلویزیون ندیده ام.بخش های مختلف خبری و غیر خبری، با گزارش های کلیشه ای و یک سویه پرشده اند و دارند یک حرف را تقریبا با یک مدل، علی الدوام تکرار می کنند. توده مردم با گرایش ها و زوایه مختلف انعکاس حرف خودشان را در هیچ بخشی نمی بینند.این مردم که می گویم مشخصا مردم عادی هستند؛نه فعالان سیاسی و کنشگران اجتماعی و اهالی رسانه و دانشجویان را. همین مردم عادی که در تاکسی و مترو و صف نان و توی اداره ها حرف می زنند و فکر می کنند و برای خودشان تحلیل دارند، در صدا و سیما انعکاسی از آنچه در ذهن و بر زبان دارند را نمی بینند یا بسیار کم می بینند و به جایش حرف های تکراری و کلیشه ای را آن هم نه با پرداخت های رسانه ای دقیق که بیانی الکن و غیر حرفه ای می بییند و می شنوند.

وقتی برنامه های پر مخاطب از پرداخت حرفه ای به چالش های اجتماعی و سیاسی غفلت می کنند،طرح ابتر این موضوعات در یک برنامه قرآنی این طور موجب واکنش مردم می شود. اگر به جای برنامه های یک سویه، شاهد پرداخت های حرفه ای به این موضوع بودیم،آن وقت این برنامه لابلای آن همه محتوی متنوع گم می شد و اصلا مورد این همه اعتراض قرار نمی گرفت.در  این یک مورد به نظرم مجموع اظهارات آقای بهرام پورمشکلی چندانی – جز بد سلیقگی در طرح- ندارد،مشکل خود تلویزیون است.