مروری بر زندگی و آثار احمدرضا احمدی؛ شاعر برجسته شعر مدرن معاصر ایران

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: احمدرضا احمدی ۳۰ اردیبهشت سال ۱۳۱۹ در خانواده‌ای سرشناس و محترم در کرمان به دنیا آمد. پدرش شاغل در وزارت دارایی بود و ۵ فرزند داشت که احمدرضا کوچک‌ترین آن‌ها بود. جد پدری‌اش ثقه‌الاسلام کرمانی و جد مادری‌اش آقا شیخ محمود کرمانی است. احمدرضا سال اول دبستان را در مدرسه کاویانی کرمان گذراند و در سال ۱۳۲۶ با خانواده به تهران مهاجرت کرد.

دوران دبستانش را در دبستان ادب و صفوی تهران گذراند و برای دوره دبیرستان به دارالفنون تهران رفت. در سال ۱۳۴۵ دوره خدمت سربازی را به‌عنوان سپاهی دانش در روستای ماهونک کرمان گذراند.

آغاز فعالیت‌های ادبی و اجتماعی احمدرضا احمدی

احمدرضا احمدی در سال ۱۳۴۳ به همراه چند نفر از دوستانش ازجمله نادر ابراهیمی، اسماعیل نوری علاء، مهرداد صمدی، محمدعلی سپانلو، بهرام بیضایی، اکبر رادی، جعفر کوش‌آبادی، مریم جزایری و جمیله دبیری گروه ادبی طرفه را با رویکرد ترویج هنر موج نو ایجاد نمودند.

آرم این گروه یک خروس بود و اعضای آن را اغلب دانشجویانی تشکیل می‌دادند که سودای انقلابی ادبی را در سر داشتند.

اعضاء در این جمع گرد هم می‌آمدند و آثار یکدیگر را در نشست‌هایی نقد و بررسی می‌کردند. با سرمایه گروه شماری از آثار نسل جوان نیز به نشر رسید. انتشار دو شماره از مجله طرفه و تعدادی کتاب در زمینه شعر و داستان ازجمله فعالیت‌های این گروه است.

فعالیت احمدرضا احمدی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

احمدی در مهرماه سال ۱۳۴۹ به استخدام کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درآمد. او تا سال ۱۳۵۸ در سمت مدیر بخش تولید موسیقی کانون فعالیت کرد و از سال ۱۳۵۸ تا زمان بازنشستگی یعنی سال ۱۳۷۳ به‌عنوان ویراستار در بخش انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به کار مشغول بود. کارهای مهمی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان زیر نظر او انجام شد، ازجمله تدوین ردیف موسیقی ایرانی، آوازهای محمدرضا شجریان، شعرخوانی و ضبط صدای شاعران مهم با آثاری از نیما یوشیج، احمد شاملو، نادر نادرپور، فروغ فرخزاد، یدالله رؤیایی، نصرت رحمانی.

 برخی از آثار تولیدی کانون در دوران مدیریت او به شرح زیر است:

• مجموعه صدای شاعر که معرفی شعر معاصر و شعر کلاسیک فارسی بود
• مجموعه زندگی و آثار موسیقیدانان ایران و جهان
• مجموعه آوازهای فولکلور ایران
• مجموعه کل ردیف موسیقی ایران
• مجموعه بازسازی تصنیف‌های کلاسیک موسیقی ایران
• مجموعه قصه برای کودکان

سبک ادبی احمدرضا احمدی

احمدرضا احمدی بنیان‌گذار سبک موج نو در دهه ۱۳۴۰، در شعر معاصر ایران است که در نیمه دوم این دهه، تبدیل به یک حرکت مدرنیستی در فرهنگ ایرانی شد و در داستان، نمایشنامه، تئاتر، سینما و نقاشی تأثیر گذاشت. آشنایی عمیق احمدرضا با شعر و ادبیات کهن ایران و شعر نیمایی باعث شد او رویکردی کاملاً تازه را در شعر معاصر آغاز و پی‌ریزی کند. او از بیست‌سالگی به‌طور جدی به سرودن شعر پرداخت و اولین مجموعه شعرش را با عنوان «طرح» در سال ۱۳۴۰ منتشر کرد که موردتوجه جامعه ادبی و منتقدان آن دوران قرار گرفت.

جوایز و افتخارات احمدرضا احمدی

در سال ۱۳۷۸ سومین جایزه شعر خبرنگاران با مراسمی متفاوت و خصوصی در خانه احمدرضا احمدی برگزار شد. همان سال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در مراسم بزرگداشت احمدرضا احمدی، تندیس مداد پرنده را به او اهدا کرد.

در سال ۱۳۸۵ او به‌عنوان شاعر برگزیده، پنجمین دوره اهدای جایزه شعر بیژن جلالی انتخاب شد.

همچنین در سال ۱۳۸۸ او نامزد دریافت جایزه هانس کریستین اندرسن شد.

زندگی شخصی و خانوادگی احمدرضا احمدی

احمدرضا احمدی در سال ۱۳۶۱ با شهره حیدری ازدواج کرد که حاصل این ازدواج فرزندی به نام ماهور است.

آثار شعری احمدرضا احمدی

• ۱۳۹۶- «جای پای عاشقان در برف مانده است شعر و نقاشی»، نشر چلچله
• ۱۳۹۶- «نمایشنامه‌های شاعر در چهار جلد»، نشر چلچله
• ۱۳۹۵ - «به‌سوی تو می‌آیم»، سرزمین اهورایی
• ۱۳۹۵ - «دری به‌سوی دریا»، کتاب‌سرای نیک
• ۱۳۹۵ - «بدون دریا از قایق می‌نویسم»، نشر چلچله
• ۱۳۹۵ - «قطار از ریل خارج شد»، نشر چلچله
• ۱۳۹۵ - «آوازخوان آوازش را در باران تا سپیده ادامه داد»، نشر چلچله.
• ۱۳۹۴ - بر دیوار کافه، نشر ثالث
• ۱۳۹۴ - «لیوان شکسته»، انتشارات فصل پنجم
• ۱۳۹۳ - «به خاطر غنای این اندوه دستان ما را بگیر»، نشر مشکی
• ۱۳۹۳ - میوه‌ها طعم تکراری دارند، نشر ثالث
• ۱۳۹۲ - «می‌گویند بیرون از این اتاق برف می‌بارد»، نشر نیماژ
• ۱۳۹۲ - یادگار عشق و حرمان مدام، نشر ثالث
• ۱۳۹۱ - «از بارانی که دیر بارید»، نشر ثالث
• ۱۳۹۱ - «دفترهای واپسین، دفتر هفتم/به رنگ آبی نیلی»، انتشارات کتاب نشر نیکا
• ۱۳۹۱ - «دفترهای واپسین، دفتر ششم/به رنگ آبی دریا»، انتشارات کتاب نشر نیکا
• ۱۳۹۱ - «دفترهای واپسین، دفتر پنجم/به رنگ آبی آسمان»، انتشارات کتاب نشر نیکا
• ۱۳۹۱ - «دفترهای واپسین، دفتر چهارم/به رنگ سبز»، انتشارات کتاب نشر نیکا
• ۱۳۹۱ - «دفترهای واپسین، دفتر سوم/به رنگ زرد»، انتشارات کتاب نشر نیکا
• ۱۳۹۱ - «دفترهای واپسین، دفتر دوم/به رنگ پرتقالی»، انتشارات کتاب نشر نیکا
• ۱۳۹۱ - «دفترهای واپسین، دفتر اول/به رنگ آبی»، انتشارات کتاب نشر نیکا
• ۱۳۹۱ - «میوه‌ها طعم تکراری دارند»، نشر ثالث
• ۱۳۸۹ - «دفترهای سالخوردگی (دفتر هفتم)، می‌خواستم روزی گریه کنم: سیب سرخ»، نشر چشمه
• ۱۳۸۹ - «دفترهای سالخوردگی (دفتر ششم)، روزی که ما سوار قطار شدیم: هوا ابری بود» نشر چشمه
• ۱۳۸۹ - «دفترهای سالخوردگی (دفتر پنجم)، در انتهای کوچه در باران شمع را روشن می‌کنیم: تنهایی»، نشر چشمه

• ۱۳۸۹ - «دفترهای سالخوردگی (دفتر چهارم)، به درخت انار رسیدم انارها شکسته بودند: عشق»، نشر چشمه
• ۱۳۸۹ - «دفترهای سالخوردگی (دفتر سوم)، پس از فراغت‌های مدام: نیستی»، نشر چشمه
• ۱۳۸۹ - «دفترهای سالخوردگی (دفتر دوم)، چترهای کهنه در باران باز نمی‌شدند: حرمان»، نشر چشمه
• ۱۳۸۹ - «دفترهای سالخوردگی (دفتر یکم)، در این کوچه‌ها گُلِ بنفشه می‌روید: باران»، نشر چشمه
• ۱۳۸۹ - «احمدرضا احمدی از ایوان خانه‌شان فرار کرد»، نشر نظر
• ۱۳۸۹ - «مژدگانی به یابنده احمدرضا احمدی»، نشر نظر
• ۱۳۸۹ - «پسرکی به نام احمدرضا احمدی گم شده‌است»، نشر نظر
• ۱۳۸۹ - «دربه‌در به دنبال احمدرضا احمدی»، نشر نظر
• ۱۳۸۹ - «هزار اقاقیا در چشمان تو هیچ بود»، نشر چشمه (چاپ اول توسط نشر ماهریز)
• ۱۳۸۸ - «بهاریه»، حوض نقره
• ۱۳۸۸ - «همه شعرهای من»، نشر چشمه
• ۱۳۸۷ - «روزی برای تو خواهم گفت»، نشر ثالث
• ۱۳۸۶ - «چای در غروب جمعه روی میز سرد می‌شود»، نشر ثالث (چاپ دوم، ۱۳۸۷ نشر ثالث)
• ۱۳۸۵ - «ساعت ۱۰ صبح بود»، نشر چشمه (چاپ دوم و سوم، ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷، نشر چشمه)
• ۱۳۸۳ - «عزیز من»، نشر افکار (چاپ سوم، 1390 نشر افکار)
• ۱۳۸۱ - «یک منظومه دیریاب در برف و باران یافت شد»، نشر ماه‌ریز
• ۱۳۷۸ - «عاشقی بود که صبحگاه دیر به مسافرخانه آمده بود»، نشر سالی (چاپ دوم، ۱۳۸۷ نشر افکار)
• ۱۳۷۶ - «از نگاه تو زیر آسمان لاجوردی»، سازمان همگام
• ۱۳۷۳ - «ویرانه‌های دل را به باد می‌سپارم»، نشر زلال
• ۱۳۷۲ - «لکه‌ای از عمر بر دیوار بود»، نوید شیراز
• ۱۳۶۹ - «قافیه در باد گم می‌شود»، پاژنگ (چاپ دوم، ۱۳۸۶ نشر افکار)
• ۱۳۶۴ - «هزار پله به دریا مانده است»، نشر نقره (چاپ دوم، ۱۳۸۲، نشر فانوس)
• ۱۳۵۹ - «نثرهای یومیه»، ناشر: احمدرضا احمدی (چاپ دوم، ۱۳۸۲، نشر فانوس)
• ۱۳۵۲ - «ما روی زمین هستیم»، انتشارات زمان (چاپ دوم در مجموعه «همه آن سالها»، ۱۳۷۱، نشر مرکز)
• ۱۳۵۰ - «من فقط سفیدی اسب را گریستم»، دفترهای زمانه (چاپ دوم در مجموعه «همه آن سالها»، ۱۳۷۱، نشر مرکز)
• ۱۳۴۷ - «وقت خوب مصائب»، انتشارات زمان (چاپ دوم در مجموعه «همه آن سالها»، ۱۳۷۱، نشر مرکز)
• ۱۳۴۳ - «روزنامه شیشه‌ای»، انتشارات طرفه (چاپ دوم در مجموعه «همه آن سالها»، ۱۳۷۱، نشر مرکز)
• ۱۳۴۱ - «طرح»، ناشر: احمدرضا احمدی (چاپ دوم در مجموعه «همه آن سالها»، ۱۳۷۱، نشر مرکز)

آثار احمدرضا احمدی برای کودکان

• ۱۳۴۹ - «ناگهان چراغ‌ها روشن شدند» با تصویرگری احسان عبداللهی، نشر نظر
• ۱۳۴۹ - «عروس و داماد زیر باران» با تصویرگری نگین احتسابیان، نشر نظر
• ۱۳۸۹ - «در یک شب مهتابی که شب چهاردهم ماه بود»،
• ۱۳۸۹ - «کبوتر سفید کنار آینه» با تصویرگری علیرضا گلدوزیان و گرافیک کورش پارسا نژاد.
• ۱۳۸۶ - «باز هم نوشتم صبح، صبح شد» با نقاشی لیلا یوسفی، نشر شباویز
• ۱۳۸۵ - «بهار بود» با نقاشی شراره خسروانی، نشر شباویز
• ۱۳۸۵ - «شب روز اول و صبح روز هفتم»، با نقاشی محمدرضا لواسانی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• ۱۳۸۵ - «پسرک تنها روی برف» با نقاشی مریم مبصری، فرهنگ گستر
• ۱۳۸۴ - «برف هفت گل بنفشه را پوشاند» با نقاشی مریم مبصری، فرهنگ گستر
• ۱۳۸۴ - «نوشتم باران، باران بارید» با نقاشی علی مفاخری، نشر شباویز
• ۱۳۸۴ - «نشانی» با نقاشی شراره خسروانی
• ۱۳۸۴ - «روزی که مه بی‌پایان بود» با نقاشی شراره خسروانی
• ۱۳۸۴ - «رنگین‌کمانی که همیشه رخ نمی‌داد» با نقاشی محمدعلی بنی‌اسدی
• ۱۳۸۲ - «در باغچه عروس و داماد روییده بود» با نقاشی مرجان وفاییان
• ۱۳۸۰ - «اسب و سیب و بهار» با نقاشی کریم نصر
• ۱۳۷۶ - «شب یلدا قصه بلندترین شب سال»، با نقاشی فرح اصولی
• ۱۳۷۳ - «خواب یک سیب، سیب یک خواب» با نقاشی ابوالفضل همتی آهویی
• ۱۳۷۰ - «در بهار خرگوش سفیدم را یافتم» با نقاشی نفیسه ریاحی
• ۱۳۷۰ - «حوض کوچک، قایق کوچک» با نقاشی نفیسه شهدادی
• ۱۳۶۹ - «خرگوش سفیدم همیشه سفید بود» با نقاشی فرح اصولی
• ۱۳۶۹ - «در بهار پرنده را صدا کردیم، جواب داد» با نقاشی فرح اصولی
• ۱۳۶۹ - «روزهای آخر پاییز بود» با نقاشی فرح اصولی
• ۱۳۶۹ - «عکاس در حیاط خانه ما منتظر بود» با نقاشی نسرین خسروی
• ۱۳۶۸ - «نوشتم باران، باران بارید» با نقاشی فردوس ابراهیمی‌فر
• ۱۳۶۸ - «تو دیگر از این بوته هزار گل سرخ داری» با نقاشی فردوس ابراهیمی‌فر و مینا ضرابی
• ۱۳۶۴ - «هفت روز هفته دارم» با نقاشی محمدرضا دادگر
• ۱۳۶۴ - «هفت کمان هفت‌رنگ» با نقاشی هوشنگ محمدیان
• ۱۳۴۸ - «من حرفی دارم که فقط شما بچه‌ها باور می‌کنید»، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• 1394 - «مزرعه گل‌های آفتابگردان»، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• ۱۳۹۰- «ناگهان چراغ‌ها روشن شدند»، نشر نظر
• ۱۳۹۰- «مسافران هواپیمای سفیدرنگ»، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان
• ۱۳۹۰- «دخترک ماهی تنهایی»، نشر نظر
• ۱۳۹۵ - «پسرک و دوازده ماه سال»، نشر نظر.
• ۱۳۸۹ - «پسرک دریا را نگاه کرد و گفت»، نشر نیستان.
• ۱۳۸۹ - «دیگر در خانه پسرک هفت صندلی بود»، تصویرگر: راشین خیریه، نشر چشمه
• ۱۳۸۹ - «قصه‌های پدربزرگ»، تصویرگر: عطیه مرکزی، افق
• ۱۳۸۷ - «در باغ بزرگ باران می‌بارید»، افق
• ۱۳۹۰- «دخترک ماهی تنهایی»، تصویرگر: نازنین عباسی، نشر نظر.
• ۱۳۹۰- پروانه روی بالش من به خواب رفته بود، نشر نظر.
• ۱۳۹۲ - سفر، تصویرگر: ناهید کاظمی، نشر ثالث
• ۱۳۹۰- پروانه روی بالش من به خواب رفته بود، تصویرگر: لیدا طاهری، نشر نظر
• ۱۳۹۳ - باران دیگر نمی‌بارید، تصویرگر: ماهی تذهیبی، نشر نظر.
• ۱۳۹۳ - این‌همه بادکنک‌های رنگی، نشر نظر.

آثار منثور احمدرضا احمدی

• ۱۳۷۳ - حکایت آشنایی من، نشر ویدا، نثرهایی درباره فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، فیروز شیروانلو، مهدی اخوان ثالث، ابراهیم گلستان، مرتضی ممیز، مهدی خالدی، بیژن جلالی، آیدین آغداشلو، سهراب شهید ثالث، کیومرث صابری، مسعود کیمیایی و...
• ۱۳۹۵ - از پنجره مسافرخانه، انتشارات کتاب‌سرای نیک،

سایر فعالیت‌های احمدرضا احمدی

• ۱۳۸۸ - شعرخوانی در آلبوم موسیقی دور تا نزدیک ساخته هوشنگ کامکار.
• ۱۳۸۷ - شعرخوانی شعرهای خود شاعر در سلسله آلبوم‌هایی به نام صدای شاعر، انجمن شاعران ایران
• ۱۳۷۹ - داور جشنواره ۲۰ سال شعر و قصه کودک
• ۱۳۷۸ - داور نخستین جشنواره موسیقی پاپ در ایران
• ۱۳۷۰ - شعرخوانی در آلبوم ابیات تنهایی ساخته فریبرز لاچینی، دکلمه اشعار سهراب سپهری
• ۱۳۶۸ - شعرخوانی در آلبوم در شب سرد زمستانی ساخته فریبرز لاچینی و آواز محمد نوری، دکلمه اشعار نیمایوشیج
• دکلمه اشعار سهراب سپهری در آلبومی به نام در گلستانه (با صدای شهرام ناظری)
• خواندن اشعار قیصر امین پور در آلبومی به نام فاصله
• خواندن اشعار حافظ در آلبومی به نام شرح شوق با همکاری ژاله علو
• شعرخوانی شعرهای خود در آلبومی تحت عنوان «دوستت دارم» با موسیقی کارن همایون‌فر - آوای باربد
• کتاب صوتی عاشقانه‌های حافظ با صدای احمدرضا احمدی و موسیقی داریوش دولتشاهی - نوین کتاب گویا

فعالیت‌های سینمایی احمدرضا احمدی

• ۱۳۷۶ - گوینده گفتار متن فیلم بانوی اردیبهشت به کارگردانی رخشان بنی اعتماد
• ۱۳۶۷ - گوینده گفتار متن فیلم نار و نی به کارگردانی سعید ابراهیمی‌فر
• ۱۳۵۴ - نویسنده پویانمایی ملک خورشید به کارگردانی علی‌اکبر صادقی
• ۱۳۴۹ - دستیار کارگردان فیلم پنجره به کارگردانی جلال مقدم
• ۱۳۵۱ - بازی در فیلم پستچی به کارگردانی داریوش مهرجویی

تعدادی از اشعار احمدرضا احمدی

انبوهی از این بعدازظهرهای جمعه را

به یاد دارم که در غروب آن‌ها

در خیابان

از تنهایی گریستیم

 

ما نه آواره بودیم، نه غریب

اما این بعدازظهرهای جمعه

پایان و تمامی نداشت

 

می‌گفتند از کودکی به ما

که زمان بازنمی‌گردد

اما نمی‌دانم چرا

**************

 

من بسیار گریسته‌ام

هنگامی‌که آسمان ابری است

مرا نیت آن است

که از خانه بدون چتر بیرون باشم

من بسیار زیسته‌ام

اما اکنون مراد من است

که از این پنجره برای باری

جهان را آغشته به شکوفه‌های گیلاس بی‌هراس

بی‌محابا ببینم

 

**************

از حدس و گمان‌های تو ویران نمی‌شوم

مرا نام تو کفایت می‌کند

تا در سرما و بوران

زمان و هفته را نفی کنم

مرا

که می‌دانی

نه قایق است، نه پارو

بر تو خجسته باشد

گیلاس‌هایی را

که بر گیسوان آویخته‌ای

 

تو صبر داری

تا خواب من پایان پذیرد

تا به دیدار من آیی

**************

تمام دست تو روز است

و چهره‌ات گرما

نه سکوت دعوت می‌کند

و نه دیر است

 

دیگر باید حضور داشت

در روز

در خبر

در رگ

و در مرگ...

 

از عشق

اگر به زبان آمدیم فصلی را باید

برای خود صدا کنیم

تصنیف‌ها را بخوانیم

که دیگر زخم‌هامان بوی بهار گرفت

 

بمان:

که برگ خانه‌ام را به خواب داده‌ای

فندق بهارم را به باد

و رنگ چشمانم را به آب

 

تفنگی که اکنون تفنگ نیست،

و گلوله‌ای که در قصه‌ها

عتیقه شده است

 

روبه‌روی کبوتران

تشنگی پرندگان را دارد

**************

شتاب مکن

که ابر بر خانه‌ات ببارد

و عشق

در تکه‌ای نان گم شود

 

هرگز نتوان

آدمی را به خانه آورد

آدمی در سقوط کلمات

سقوط می‌کند

و هنگام که از زمین برخیزد

کلمات نارس را

به عابران تعارف می‌کند

 

آدمی را توانایی

عشق نیست

در عشق می‌شکند و می‌میرد