غیبت واشینگتن در وین

شکی نیست که یکی از دلایل پافشاری طرف‌های اروپایی برای حفظ برجام، نه 'چشم و ابروی' طرف ایرانی که تعهد آنان به توافق‌ها و قوانین جهانی است که دولت آمریکا به‌صورت یکجانبه آن را زیر پا گذاشت.

توافق ۶ کشور و امضای آنان پای توافق‌نامه و به‌دنبال آن، قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل، توافقی جهانی و قانونی است که کشورها جدای از چارچوب‌های قانونی، به‌لحاظ عرفی نیز خود را موظف به اجرای آن می‌دانند.

یکی از دلایل این پایبندی طرف‌های دیگر برجام، تعهد به اجرای تمامی مفاد این توافق توسط طرف دیگر آن یعنی ایران است. براساس این توافق و گزارش‌های چندباره آژانس جهانی انرژی اتمی، ایران همواره به تعهدات خود پایبند بوده و حتی کاهش تعهدات برجامی از سوی تهران نیز برخلاف تبلیغات آمریکا و اسرائیل؛ در چارچوب مفاد برجام بوده و قانونی از سوی ایران زیرپا گذاشته نشده است.

در صورت رسیدن به توافقی دوباره و این‌بار با ۱+۴، دولت ترامپ در انزوایی بی سابقه قرار خواهد گرفت چون استراتژیک‌ترین متحدان اروپایی این کشور یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان، اختلاف‌نظرهایی اساسی با آمریکا برسر موضوع ایران دارند

اهداف نشست وین

بدون تردید یکی از اهداف این نشست، موضوع کاهش تعهدات ایران و همچنین تبادل نظر درمورد بحران هسته‌ای که در منطقه به یک بحران سیاسی - نظامی نیز تبدیل شده، است.

مشکل طرف‌های دیگر برجام احتمالا آنجاست که جمهوری اسلامی چندی پیش و به‌دنبال فشارهای غیرقانونی دولت ترامپ اعلام کرد، بخشی از تعهدات هسته‌ای خود در قبال برجام را کاهش خواهد داد. این بیشتر هشداری به طرف‌های اروپایی بود تا آنان نیز به تعهدات خود عمل کنند تا ایران بتواند نفت بفروشد.

هدف دیگر طرف‌های مقابل از نشست امروز بحث بر سر ابعاد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و چگونگی اجرای آن است زیرا اجرای کامل آن به خطر افتاده و طرفین باید بیندیشند که بهترین و کم هزینه‌ترین راه برای حل اختلافات، چیست؟

این در حالی است که حدود دو هفته پیش، وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان به دنبال وزارت خارجه ایالات متحده به جمهوری اسلامی هشدار دادند که باید به تعهدات هسته‌ای خود پایبند باشد. همچنین طرف‌های اروپایی قول دادند تا سازوکار مالی (اینس‌تکس) را به سرعت اجرایی کنند.

احتمال می‌رود نشست امروز در وین مقدمه‌ای بر نشست آتی وزرای امور خارجه ایران و کشورهای موسوم به ۱+۵، منهای آمریکا باشد.

در همین حال برخی ناظران معتقدند که ادامه این روند در نبود آمریکا به نتیجه نخواهد رسید و اگر طرف‌های برجام به یک سیاست واحد و قابل اجرا دست نیابند، نمی‌توانند در غیبت آمریکا آن را اجرایی کنند.

برخی دیگر از ناظران نیز بر این باورند که حل این مناقشات تنها در صورت توافق دوجانبه بین جنهوری اسلامی و ایالات متحده امکان‌پذیر است و سایر طرف‌ها بدون همراهی آمریکا قادر به گشودن و به وجود آوردن تسهیلاتی برای جمهوری اسلامی نخواهند شد.

نشست معاونان در وین

"عباس عراقچی"، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران، به منظور شرکت در «نشست فوق العاده کمیسیون مشترک برجام» عصر دیروز شنبه به وین سفر کرد.

«نشست فوق العاده کمیسیون مشترک برجام» با حضور عباس عراقچی به عنوان سرپرست هیات جمهوری اسلامی ایران و هیات‌هایی از کشورهای فرانسه، بریتانیا، آلمان، چین، و روسیه امروز یک‌شنبه در هتل کوبورگ وین برگزار می‌شود.

در این نشست به در خواست فرانسه، انگلیس، آلمان و ایران قرار است «مسائل مرتبط با اجرای برجام و همه ابعاد آن» مورد بررسی قرار گیرد.

روز هفتم تیر ماه امسال نیز «نشست کشورهای عضو کمیسیون برجام» در وین برگزار شد و در پایان آن عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، و همچنین "هلگا اشمید"، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کردند که ساز و کار «اینستکس» عملیاتی شده است.

عراقچی پس از نشست کمیسیون مشترک برجام در روز جمعه هفتم تیرماه آن را «سازنده و مثبت» خواند و گفت: «در مجموع نشست مثبت و سازنده‌ای بود و نسبت به جلسات گذشته ما، یک گام به جلو به شمار می‌آید».

او گفت "مهم‌ترین موضوعی که در این جلسه بحث شد، موضوع اینستکس و کانال مالی بود که اروپایی‌ها درست کردند و سه کشور اروپایی توضیحات مبسوط و مفصلی را در این زمینه دادند" و به این ترتیب «اینستکس دیگر عملیاتی شده و دو - سه کیس کاری هم الان در حال انجام شدن است و به زودی معاملات مالی از طریق اینستکس انجام خواهد شد».

با این حال عراقچی همان روز تاکید کرد که در مورد «کاهش تعهدات برجامی ایران» تصمیم‌گیری نهایی در تهران صورت خواهد گرفت.

در تهران اما پس از نشست قبلی کمیسیون برجام، مقام‌های جمهوری اسلامی به شدت از ناکافی بودن اینستکس ناخشنود و به گام‌های بعدی برای کاهش تعهدات برجامی ادامه دادند. مقام‌های جمهوری اسلامی تاکید کردند که «بدون خرید نفت از ایران» در چارچوب اینستکس یا «تخصیص اعتباراتی برای اینستکس» از سوی اتحادیه اروپا، در عمل اینستکس نمی‌تواند انتظارات‌شان را برآورده کند.

پس از این بود که  در ۱۶ تیر ماه سه مقام ارشد دولت از جمله سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران در یک نشست خبری اعلام کردند که ایران یک گام دیگر در «کاهش تعهدات برجامی» را به اجرا گذاشته و دیگر به سطح غنی سازی ۳/۶۷ درصدی تعیین شده در برجام پایبند نیست و سطح غنی سازی خود را افزایش می‌دهد.

کشورهای حاضر در «دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام» در هفتم تیر ماه طی بیانیه‌ای اعلام کردند که «برجام همچنان یک عنصر کلیدی در ساختار جهانی عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای است که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ به‌اتفاق آرا مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته، مضافا اینکه در پرتو تنش‌های جدید، صیانت از برجام همچنان برای امنیت و ثبات منطقه‌ای اساسی است.»

نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام امروز یک‌شنبه ۶ مرداد ماه در حالی برگزار می‌شود که دستور کار آن بررسی «مسائل مرتبط با اجرای برجام و همه ابعاد آن» عنوان شده‌است اما تنها چند روز پیش از این نشست عباس عراقچی با سفر به پاریس پیام کتبی "حسن روحانی" را به "امانوئل مکرون"، رئیس جمهوری فرانسه، تسلیم کرد.

اهمیت آن پیام در آستانه برگزاری نشست وین، از آن روست که طی ماه گذشته اخباری درباره طرح پیشنهادی مکرون منتشر شد؛ طرحی با عنوان «توقف در برابر توقف» به عنوان راهکاری برای جلوگیری از تنش بیشتر و فراهم کردن زمینه برگزاری گفت‌وگوهای تازه با ایران.

این درحالی است که اکنون مقام‌های جمهوری اسلامی به  صراحت از ناکارآمدی برجام و گام‌های بعدی برای کاهش تعهدات هسته‌ای و حتی خروج از برجام نیز سخن گفته‌اند.