هیچ جناحی برنده سیاسی برجام نیست!

امیرحسین جعفری

 شواهد نشان می‌دهد برجام صرفا یک موضوع سیاست خارجی نیست و تاثیرات عمیقی بر دیگر روندهای داخلی و جریانات سیاسی گذاشته است. می‌توان گفت رد برجام حتی در ارکان مهم سیاسی کشور نیز دیده می‌شود. دستیابی به توافق و امضای برجام نیز تازه شروع چالش‌های سیاسی دولت بخصوص با هواداران خود است، هوادارانی که چندان هم با برجام موافق نیستند و همواره به مخالف‌خوانی با سیاست خارجی معروف بوده‌اند. حالا دولت مطلوبشان امضا کننده قراردادی شده است که با آن میانه خوبی ندارند.

از سوی دیگر گشایش‌ها و یا انسداد سیاست داخلی نیز بخشی از پیش‌بینی‌های پسابرجامی است. با این توضیح که در شرایط پس از امضای توافق شاید تاحدودی فضا برای فعالان سیاسی بازتر شود و یا در شکل بدبینانه، این اتفاق ممکن است فضای سیاسی را بسته‌تر کرده و فضای امنیتی مواجهه با فعالان سیاسی ایجاد کند.

به جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با محمد مهاجری فعال سیاسی و روزنامه‌نگار اصولگرا که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

یکی از بحث‌های جدی میان تحلیلگران سیاسی این است که در صورت امضای توافق و گشایش در سیاست خارجی، آیا ممکن است گشایشی نیز در سیاست داخلی اتفاق بیفتد یا فضا بسته‌تر خواهد شد؟

ارتباط مستقیمی بین این دو مورد وجود ندارد و فکر نمی‌کنم ارتباطی به هم داشته باشند و منجر به انبساط و انقباض نمی‌شود. البته عده‌ای در داخل موافق و مخالف برجامند و نظر خودشان را دارند و این صف‌بندی در داخل وجود دارد. منتهی اینکه آیا امضا یا عدم امضای برجام منجر به تحولاتی در عرصه سیاست داخلی می‌شود مرتبط به یکدیگر نمی‌شود.

 بطور کلی مسئله‌ی برجام تا چه حد محل اختلاف و مرز بندی‌های جدید میان جناح‌ها شده است؟

بنظر می‌آید که یک بخشی از تندروهای جناح اصولگرا فاصله خود را با اصولگرایان معتدل‌تر و حتی با جناح دولت بیشتر می‌کنند و طبیعی است که وقتی با اصولگرایان معتدل فاصله خود را بیشتر کنند با جناح مقابل خود فاصه‌اش را خیلی گسترده‌تر می‌کند. ظاهرا شکاف عمیق‌تری در حال شکل گرفتن بین اصولگرایان است.

بنظر می‌رسد مرزبندی‌هایی نیز در قبال برجام در درون حاکمیت اتفاق افتاده و بعضا منجر به اختلافاتی نیز گشته است. به عنوان مثال باقری کنی که روزی معاون جلیلی بود، حالا جلیلی انتقاداتی جدی به عملکرد او دارد. این مرز بندی درون حکومتی بر سر برجام تا چه حد جدیست؟

الان هم در مجلس و هم در دولت و هم در شورای عالی امنیت ملی و مجمع تشخیص مصلحت افراد متمایل و مخالف برجام وجود دارند.

منتهی اینکه این اتفاق منجر به دوگانگی میان آن‌ها شود را نمی‌دانم و اطلاعی ندارم مخالفین و موافقین برجام تا چه اندازه در تاکتیک می‌خواهند با هم بجنگند. منتهی کاملا متصور است که یک بخشی از حاکمیت همراه این‌هاست که مذاکرات به نتیجه برسد. مثلا جلیلی به عنوان عضو شورای عالی امنیت ملی مخالف برجام است و افراد دیگری هم هستند برخی نیز موضع میانه اتخاذ کرده‌اند و دقیقا نظر خود را روشن نمی‌کنند. مثلا قالیباف نگفته جز مخالفین برجام است یا جز موافقین! این مسئله فضا را خاکستری نگه می‌دارد و باعث می‌شود مواضع افراد روشن نشود.

در صورت اجرای توافق و کسب منافع اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی، آیا این اصولگرایانند که می‌توانند از نتایج مثبت این اتفاق برای کسب اعتماد و محبوبیت بیشتر استفاده کنند یا اصلاح طلبان که ممکن است مدعی اقدامات قبلی خود در راستای دستیابی به توافق شوند؟ بطور کلی برنده سیاسی برجام در داخل کدام جناح است؟

هیچکدام! قطعا برجام در شرایط فعلی هرگز مثل برجام 1394 منافع مادی و اقتصادی برای کشور ندارد. تنها منفعتی که برجام الان برای ما دارد این است که در صورت امضا ما از اینکه در دنیا تک بیفتیم و با همه عالم مخالفت کنیم نجات پیدا می‌کنیم. از اینکه ایران‌هراسی ادامه یابد نجات پیدا می‌کنیم اما اینکه انتظار داشته باشیم برجام مشکلات اقتصادی ما را حل کند در حال حاضر اتفاق نخواهد افتاد. چون مشخص نیست سرمایه‌گذاری‌های خارجی وارد کشور شود! ما ۷_۶ سال زمان از دست داده‌ایم و اگر طی این دوران سرمایه خارجی جذب می‌شد، تولید ناخالص بیشتر می‌شد و ارزش پول ملی افزایش می‌یافت. الان قطعا این مشکلات را نداشتیم حتی اگر تحریم‌ها هم در میانه مسیر ادامه می‌یافت آسیب‌پذیری ما کمتر می‌شد.

 در صورت تصویب توافق، رئیسی در راستای اقناع هواداران داخلی خود که عمدتا نیز مخالفان برجامند چه می‌کند؟

آقای رئیسی یک بار دیگر نشان داده است که اهل موضع‌گیری قاطع نیست. در سال 98 با اینکه ایشان جزء سران سه قوه بود و افزایش قیمت بنزین را امضا کرد، بعدا عقب‌نشینی کرد. مطمئنا ایشان نمی‌خواهد با بدنه اصولگرایان تندرو که طرفداران ایشان هستند درگیر شود. ایشان از موضع‌گیری شفاف امتناع خواهد کرد.