پلیس فتا به عنوان مجموعه‌ای تخصصی که در سازمان پلیس ایران فعالیت دارد، مرجع ناظر بر تبادل اطلاعات کشور است و به تامین امنیت فضای سایبری، همچون مبارزه با فساد در این فضا، پیگیری و کشف جرایم الکترونیکی می‌پردازد.

با توجه به اینکه پیگیری شکایت از جرایم اینترنتی نزد پلیس فتا انجام می‌گیرد، مناسب است که ضمن معرفی جرایم اینترنتی، نحوه ثبت شکایت به پلیس فتا و به ویژه ثبت شکایت به طریق آنلاین را معرفی نماییم.

جرایم رایانه‌ای

جرایم اینترنتی به مجموعه‌ای از رفتارهای مجرمانه گفته می‌شود که از فضای سنتی خارج شده است و در بستر آنلاین، علیه داده‌ها، سامانه‌ها و جریا‌ن‌های رایانه‌ای یا رادیویی اتفاق بیفتد.

با توجه به اینکه در نظام حقوقی ایران، هیچ رفتاری را نمی‌توانیم مجرمانه تلقی کنیم مگر اینکه در یکی از قوانین کیفری به عنوان رفتار مجرمانه معرفی شده باشد و میزان آسیب زایی یا خساراتی که از رفتار ایجاد شده است نیز در این باره موثر نیست، پیش از تصویب قانون جرایم رایانه‌ای، برای مجازات مرتکبین و مبارزه با این قبیل از جرایم با دشواری همراه بودیم.

به همین سبب و با توجه به گسترش رفتارهای زیان‌بار در فضای مجازی بود که در سال 1388 قانون جرایم رایانه‌ای تصویب شد و ضمن آن به معرفی انواع جرایم اینترنتی، مجازات هر کدام، آیین رسیدگی و مرجع صالح جهت رسیدگی به دعاوی مربوطه تصویب گردید.

حال با توجه به قانون یاد شده و آیین‌نامه‌های مربوطه، پلیس فتا به عنوان نهاد پیگیری و تحقیقات نسبت به جرایم رایانه‌ای معرفی شده است و وظیفه مبارزه با فساد در فضای سایبری به نهاد پلیس فتا سپرده شده است. ارگان یاد شده برای دریافت شکایات مردم، روش‌های چندگانه‌ای را معرفی کرده است که در ادامه بررسی می‌کنیم.

نحوه گزارش‌دهی به پلیس فتا

اشاره کردیم که پلیس فتا نهاد تخصصی برای مبارزه با انواع جرایم رایانه‌ای و رفتارهای مجرمانه‌ای است که در بستر فضای مجازی اتفاق می‌افتد و قانون لازم الرعایه در این خصوص، قانون جرایم رایانه‌ای است.

حال باید ذکر کنیم که ارگان یاد شده، مسیرهای ارتباطی چندگانه‌ای برای شهروندان فراهم کرده است و امکان ثبت و تنظیم شکایت به طرق مختلف حضوری، تلفنی و آنلاین را برای زیاندیدگان از جرایم پیش‌بینی نموده است.

در نظر داشته باشیم که پلیس فتا مرجع تحقیقات نسبت به جرایمی است که در فضای آنلاین و یا نسبت به انواع داده‌های رایانه‌ای یا مخابراتی انجام شده باشد، اما مرجع رسیدگی قضایی و صدور رای نیست. به همین سبب نیز زمانی که از ثبت شکایت نزد پلیس فتا صحبت می‌کنیم، مقصود آن است که نهاد تحقیقاتی را مشغول کرده و پرونده قضایی را آغاز کنیم.

اما پیگیری و رسیدگی قضایی و صدور رای، پس از آن که تحقیقات مقدماتی توسط نهاد یاد شده انجام گرفت، به مرجع قضایی ارسال می‌شود که شامل دادسرا و دادگاه رسیدگی به جرایم رایانه‌ای است.

اما شروع تحقیقات نزد پلیس فتا در هر یک از انواع حضوری، تلفنی و آنلاین به چه نحو است.

ثبت شکایت به صورت تلفنی نزد پلیس فتا

پلیس فتا یک خط تلفن اختصاصی برای ثبت شکایات شهروندان از جرایم واقع شده در بستر آنلاین پیش‌بینی و معرفی نموده است. توضیح آن که شماره تماس ۰۹۶۳۸۰ به عنوان خط تلفن اختصاصی نهاد یاد شده برای دریافت شکایات پیش‌بینی شده است. البته پیگیری شکایت و ورود شکایت به مرحله رسیدگی قضایی، پس از ثبت اولیه شکایت و به طریق حضوری باید انجام گیرد.

ثبت شکایت به صورت حضوری نزد پلیس فتا

در ثبت شکایت حضوری شاکی یا شخصی که از رفتار مجرمانه در بستر مجازی متحمل زیان شده است، باید با حضور در یکی از دادسراهای عمومی، شکایت خود را اعلام نماید. در این روش پرونده پس از ثبت نزد شعبه تخصصی جرایم رایانه‌ای ارسال می‌گردد و ادامه فرآیند پیگیری و رسیدگی در شعبات تخصصی صورت می‌پذیرد.

ادامه فرآیند رسیدگی ممکن است شامل دعوت شما به عنوان شاکی پرونده و یا بدون نیاز به حضور شما و توسط ضابطین انجام گیرد. در این مرحله پس از آن که متهم یا متهمین کشف و تحقیقات لازم در کشف اسناد و مدارک صورت گرفته، پرونده جهت ادامه رسیدگی به مرجع قضایی صالح ارائه می‌گردد.

ثبت شکایت آنلاین نیزد پلیس فتا

در ثبت شکایت آنلاین از جرایم رایانه‌ای، با دو وبسایت تخصصی متفاوت مواجه هستیم.

• یکی از این وبسایت‌ها برای مبارزه با کلاهبرداری در خرید و فروش‌های اینترنتی و دیگری برای مبارزه با هرگونه رفتار مجرمانه در فضای آنلاین اعم از سامانه‌ها یا شبکه‌های اجتماعی است.

در این میان چنانچه شکایت شما نسبت به یک خرید اینترنتی باشد، که می‌تواند از وبسایت‌های مختلفی انجام شده باشد، اعم از آن که سفارش به شما تحویل داده نشده باشد و یا آنچه که تحویل داده شده با سفارش شما مغایرت داشته باشد و یا دیگر مصادیقی از این قبیل، می‌توانید از وبسایت مربوطه در سامانه ای‌نماد ثبت شکایت نمایید.

پس سامانه اینماد که در آدرس https://enamad.ir/ در دسترس است، مرجع تخصصی برای دریافت شکایات نسبت به فعالیت‌های سایت‌های خرید و فروش اینترنتی است و به نوعی با انواع کلاهبرداری‌های ناشی از فروش اینترنتی سر و کار دارد.

در این سامانه شما سایت متخطی را معرفی می‌نماید و پلیس فتا به شکایت شما رسیدگی خواهد کرد.

• سامانه دوم که توسط پلیس فتا معرفی شده و می‌توان برای ثبت شکایت از انواع رفتارهای مجرمانه که در بستر آنلاین در جریان است نزد آن شکایت نمود، به عنوان سامانه فوریت‌های سایبری به آدرس https://cyberpolice.gov.ir/ شناخته می‌شود.

با توجه به عام بودن موضوعات قابل ثبت در این سامانه، می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که هر رفتار مجرمانه‌ای در بستر مجازی، اعم از آن که توسط سامانه‌های اینترنتی انجام گرفته شده باشد و یا توسط اکانت‌های آنلاین فعال در شبکه‌های اجتماعی واقع شده باشد، قابلیت ثبت نزد سامانه یاد شده را دارد.

در نظر داشته باشیم که در ثبت شکایت آنلاین نزد پلیس فتا نیز تنها به مرحله ثبت شکایت اشاره داریم و پیگیری شکایت چنانچه نیاز به حضور شما در مرجع رسیدگی داشته باشد، به صورت حضوری انجام خواهد شد.

اما دسترسی آنلاین به پلیس فتا از طریق دو سامانه تخصصی معرفی شده، مرحله ثبت اعتراض و شکایت را به میزان قابل توجهی تسهیل کرده است و همچنین با توجه به تخصصی‌تر بودن وظایف سامانه‌های یاد شده، سرعت و کیفیت رسیدگی و پیگیری را ارتقا بخشیده است.