امیدواریم میان ایران و عربستان به زودی مبادله سفیر انجام شود

مستقل؛ سعید شمس روزنامه‌نگار

توافقی که عربستان بسرعت از ثمرات آن بهره‌مند شد، در ایران با تردید و طعنه جناح‌های مخالف دولت مواجه است. آیا ایران از مسیر این توافق به برجام خواهد رسید و آیا گفتگوهای منطقه‌ای ادامه خواهد یافت؟ علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با «مستقل» به واکاوی تاًثیرات برقراری صلح بین ایران و عربستان پرداخته است:

با توجه به توافق ایران با عربستان، می‌توان به خارج شدن جنگ یمن از بلاتکلیفی امید داشت؟

جنگ یمن بیش از یک سال است در یک آتش‌بس با موافقت عربستان سعودی، فروکش کرده است. با این حال و با اینکه یک سال از آتش بس گذشته، اما اتفاقی نیفتاده است که نشانه پایان بحران تلقی شود. چند روز پیش هم یکی از رهبران برجسته جنبش حوثی‌ها اعلام کرد، ما در انتظار هستیم که زودتر به انتهای این جنگ برسیم و ما را به عنوان یک حکومت مستقل در شمال یمن به رسمیت بشناسند. بعد از اینکه مسئله برقراری روابط بین ایران و عربستان منعکس شد باز یکی از مقامات دیگر یمن هم اعلام خشنودی کرد و این پیش‌بینی برایش خیلی جالب بود و گفت امیدواریم با نزدیکی ایران و عربستان، مسئله یمن هم به پایان برسد که البته این نگاه یکی از طرفین مسأله است. طرف دیگر با توجه به اینکه محمد بن سلمان پروژه‌های خیلی بزرگی را در کنار دریای سرخ دارد و می‌خواهد با سرمایه‌گذاری‌های خارجی و با کمک بانک جهانی، آن شهر معروف را بسازد، به این نتیجه رسیده تا مسئله یمن برطرف نشود، امنیت لازم برای سرمایه‌گذاری در کنار دریای سرخ وجود ندارد؛ بنابراین یکی از مهمترین دلایلی که عربستان به آشتی با ایران تن داده، این است که ایران دست از حمایت از حوثی‌ها بردارد و به حوثی‌ها یک حق و حقوقی احتمالا در درون یک یمن واحدی داده شود. به هرحال حوثی‌ها قرن‌هاست که در این سرزمین در شمال یمن زندگی می‌کنند و از حق و حقوق سیاسی برخوردار هستند. همچنین امارات متحده عربی هم که یکی از شرکای عربستان در جنگ یمن بود، با این حق دادن و سهم دادن به حوثی‌ها موافق است به شرط اینکه ایران از همکاری‌های نظامی و تسلیحاتی و مالی در کمک کردن به حوثی‌ها دست بردارد. یکی از صحبت‌هایی که الان وجود دارد آن است که آنچه که باعث شده که عربستان به توافق راضی شود، این است که ایران باید از تمام کشور‌های عربی از جمله عراق، سوریه، لبنان و مخصوصا یمن خارج شود و نیروهایش را از این کشور‌ها خارج کند.

ایران با این شرط کنار می‌آید؟

اینکه ایران تا چه حدودی می‌تواند این را قبول بکند این خودش یکی از نکته‌های درگیری فکری ایران هم به حساب آمده است، اما به احتمال خیلی زیاد ایران ناچار است از مساًله یمن عقب‌نشینی کند؛ بنابراین حل مسئله یمن کلید حل اختلاف ما با عربستان سعودی است.

احتمال اینکه این توافق به توافقات بزرگتری در سطح خاورمیانه و جهان منجر شود، چقدر است. مثلا در مورد جنگ اوکراین و ...

بعضی از خبرگزاری‌ها این نظر را داشتند که ممکن است، آشتی بین ایران و عربستان این مسیر را برای برقراری روابط بین ایران و مصر و ایران و اردن فراهم کند. به هرحال این کشور‌ها بدون اجازه عربستان امکان نداشت بتوانند با ایران روابط برقرار کنند. حالا که ایران و عربستان بنا را بر تعامل به جای تقابل گذاشته اند، امیدواریم تا ۲ ماه دیگر مبادله سفیر صورت بگیرد. در واقع ایران خیلی علاقه‌مند است با رابطه با دنیای عرب، فضا را برای اسرائیلی‌ها تنگ کند و از این حالت انزوا رها شود. واقعیت چیزی جز این نیست که ایران هم در منطقه و هم در جهان دچار یک جداافتادگی شده است.

چین به عنوان دومین ابرقدرت اقتصادی تصمیم به نزدیکی با خاورمیانه گرفته است. این اتفاق چه تاثیرات مثبت و چه تاثیرات منفی‌ای برای خاورمیانه و مشخصا برای ایران و عربستان می‌تواند داشته باشد؟

چینی‌ها تا الان محور قدرتشان را بر پایه تجارت و مسائل اقتصادی گذاشته بودند. اما به این نتیجه رسیده اند که اتکای بیش از حد به مسائل تجاری، چین را به قدرت شماره ۲ تبدیل کرده است؛ بنابراین به این نتیجه رسیدند که باید سهم سرمایه‌گذاری در برخی نظامات را افزایش بدهند و همین کار را کردند. در واقع چین به موضوع‌های غیر اقتصادی هم ورود می‌کند. یعنی محور نظامی، امنیتی و سیاسی را جدی می‌گیرد که ممکن است یک مقداری جا را بر آمریکایی‌ها تنگ کند. اما اینکه تصور کنیم، آمریکا خاورمیانه را از دست می‌دهد و این چین خواهد بود که تسلط در منطقه را قطعی و تمام خواهد کرد، یک مقداری خوش‌بینانه است. یعنی بنیان‌های نظامی، امنیتی و پلیسی و حتی اداری این کشور‌ها در دست مستشاران آمریکایی و اروپایی است. ولی به هر حال چین قدم‌هایی را به سمت کشور‌های عرب و خاورمیانه بر می‌دارد و خاورمیانه در حال پوست انداختن است و ژئوپولتیک خاورمیانه تغییر پیدا می‌کند.

امنیت خاورمیانه با صلح ایران و عربستان بهتر می‌شود؟ این توافق به لحاظ سازوکار اقتصادی و همچنین شرایط کلی این منطقه مهم چه تاًثیر‌هایی خواهد گذاشت؟

با پایان دعوای ایران و عربستان ژئوپولتیک خاورمیانه تغییر می‌کند. با توجه به اینکه الان سطح نفوذ ایران در کشور‌های عرب منطقه یعنی عراق و سوریه و لبنان کاهش پیدا کرده است و توجه به اینکه نفوذ ایران در این سه کشور عربی با توجه به آزاررسانی اسرائیل نسبت به پایگاه‌های سپاه در سوریه، از طرف دیگر سوریه و عراق دارند، به سرعت به سمت دنیای عرب جذب می‌شود و رفت و آمد‌های دیپلماتیکی بین کشور‌های عرب و از یک طرف عراق و سوریه از طرف دیگر، مشاهده می‌شود، موید این قضیه است که سوریه، عراق و لبنان به سرعت دارند به دنیای عرب نزدیک می‌شوند. رئیس جمهور تونس چند وقت پیش به ریاض رفت و از محمد بن سلمان اجازه گرفت تا بشار اسد را به اتحادیه عرب دعوت کند که او هم موافقت کرد؛ بنابراین می‌شود گفت، الان صندلی آقای بشار اسد در اتحادیه عرب که در تونس برگزار می‌شود، آماده است؛ بنابراین این کشور‌ها به سمت دنیای عرب می‌روند و این خواست محمد بن سلمان است. محمد بن سلمان در یک مصاحبه اعلام کرد، من از کشور‌های عرب می‌خواهم یک اتحادیه مثل اتحادثه اروپا بسازند تا بلکه رهبری دنیای عرب را به دست بگیرد که این یکی از استراتژی‌های اصلی بن سلمان است. لازم به تاًکید می‌دانم که خاورمیانه به آشتی ایران و عربستان احتیاج داشت.