اینترنت قطع شد! مسئولیتش با کیست؟

به زگارش مستقل آنلاین؛ آرمان امروز نوشت: حمید رضا خالدی: ۴۰ روز اختلال در اینترنت، سرگردانی بیش از ۴۵ میلیون ایرانی با فیلترینگ دو پلتفرم اصلی که مراوده‌های روزانه مردم و کسب و کار میلیون‌ها نفر از طریق آن بود. این اختلال که با شروع ناآرامی‌ها در کشور آغاز شد بارها وزیر ارتباطات دولت سیزدهم اعلام کرده « فیلتر شدن یا برداشتن فیلتر جزو اختیارات وزارتخانه نیست.»

در این شرایط چند روز پیش مصطفی طاهری، نماینده زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی بحث‌های مربوط به فضای مجازی، اینترنت و مدیریت این حوزه مربوط به امروز و آینده کشور است، گفت: «فیلترینگ واتساپ و اینستاگرام مصوبه شورای عالی امنیت ملی را دارد و تعیین تکلیف آن تا زمان ایجاد ثبات زمان خواهد برد، ضمن اینکه این پلتفرم‌ها باید نسبت به عملکرد کاربران خود پاسخگو باشند.» این گفته در شرایطی مطرح می‌شود که رئیس جهمور، رئیس شورای امنیت ملی نیز است و این موضوع با صحبت‌های روز گذشته سخنگوی دولت به‌نوعی همخوانی دارد. رئیس جمهور کشورمان در خرداد ۱۴۰۰ گفته بود: «ببینید فیلتر اینستاگرام یکی از آن اتهاماتی است آقایان به خاطر منافع‌شان به من می‌زنند! آخه این یک چیزی‌ست که زمینه کسب و کار مردم است، مردم روی این دارند درآمد کسب می‌کنند! آخه کسی می‌آید محل درآمد مردم را تعطیل کند؟.»

اما چند روز پیش معاونت پژوهشی سازمان امور مالیاتی در آخرین گزارش خود، ضریب نفوذ اینترنت را در ایران ۱۱۲ درصد و تعداد کاربران آن را ۹۴ میلیون نفر اعلام کرد. همچنین بیش از یک میلیون صفحه فارسی از طریق اینستاگرام کسب درآمد حداقلی دارند.

دولت اینترنت را قطع نکرده است

با این حال قطع اینترنت و فیلترینگ دو پلتفرم محبوب ایرانی‌ها، واکنش‌های زیادی به همراه داشت. یک کارشناس حوزه سیاست در گفت‌وگو به نامه نیوز با اشاره به از دست رفتن ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار ردیف شغلی بر اثر قطعی اینترنت، گفته بود: «دولتی که قرار بود اینترنت پرسرعت و ارزان به مردم بدهد، اینترنت را قطع کرد.» در این شرایط روز گذشته بهادری جهرمی با اشاره به علت قطعی اینترنت پس از حوادث اخیر، اظهار کرد: «دولت سیزدهم هیچ وقت اینترنت را قطع نکرده، بلکه برخی پیام رسان‌های خاص فیلتر شدند این در حالی است که دولت قبل از حوادث مشابه تمام اینترنت را قطع می کرد و استثنایی قائل نمی‌شد.» وی همچنین معتقد است که «اینستاگرام به چه بهانه‌ای عکس سردار سلیمانی را حذف می‌کند اما آموزش ساخت کوکتل مولوتوف، پاره شدن گلوی سرباز و سایر تصاویر خشونت آمیز را به راحتی پخش می‌کند، این شبکه اجتماعی تحت کنترل حاکمیت دیکتاتوری آمریکا عمل می‌ کند.» چند ساعت پس از این توضیحات، سردار جلالی رئیس سازمان پدافند غیر عامل گفت: اهمال کاری دولت قبل فرش قرمز برای حضور اینستاگرام و واتساپ در کشور بود، کسانی که از تلگرام استقبال کرده بودند امروز مسئول عدم امنیت افکار عمومی هستند!»

تفاوت قطعی اینترنت در ایران با اروپا و آمریکا

اما چه کسی اینترنت را قطع کرده؟ این سوال را از سهیل تقوی‌، کارشناس فضای مجازی و اینترنت جویا شدیم و او درباره سخنان اخیر سخنگوی دولت در مورد قطع اینترنت در روزهای ناآرام کشوربه خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «اگر بخواهیم واقع بینانه و منصفانه به موضوع نگاه کنیم، نسبت به ناآرامی‌های سال ۹۸ که در آن حدود ۲ هفته تا ۱۰ روز اینترنت کاملا قطع بود، این‌بار شاید فقط یک تا دو روز اینترنت به صورت کامل قطع شد، ضمن آنکه در آن اعتراضات حتی سایت‌ها و پلتفرم‌های داخلی نیز به خاطر وابستگی‌شان به ریجسترهای خارجی، دچار اختلال های شدیدی شده بودند، ولی امروز، این‌ سایت‌ها و پلتفرم‌های داخلی بدون مشکل به کار خود ادامه می‌دهند. در واقع اینها برای کشور ما گامی رو به‌جلو محسوب می‌شود!. اما در سوی مخالف و در جریان اعتراض‌های اخیر اما تقریبا همه شبکه‌های اجتماعی موثر و مهم به طور کامل قطع شده که خود به فاکتوری چالش برانگیز برای مردم بدل شده است

این کارشناس فضای مجازی در بخش دیگری ازسخنانش در مورد کاهش سرعت اینترنت نیز معتقد است: «شاید در روزهای ابتدایی ناآرامی‌ها، سرعت اینترنت در شهرها یا بخش‌هایی که شاهد اعتراضات بودند، به شدت کاهش پیدا کرد ولی بعد از چند روز سرعت تا حدودی بهبود پیدا کرد و دیگر سرعت پایین نیامد.» تقوی همچنین در خصوص برخورد سایر کشورها در عرصه فضای مجازی و اینترنت ، با مقوله اعتراض‌ها نیز گفت: «اصولا کشورهای مختلف در این زمینه تجارب مختلفی را داشته‌اند و نمی‌توان این موضوع را به مسائل داخلی گره زد. برخی از آنها کاملا اینترنت را قطع می‌کنند و برخی دیگر مانند کشورهای اروپایی برای «افراد» محدودیت ایجاد می‌کنند ولی کاری به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی ندارند. مانند تجربه‌های اعتراض‌ها در انگلیس یا تجربه آمریکا در جریان جنبش وال‌ استریت یا اعتراضات ترامپ که اینترنت به‌طور کامل قطع شد. در حقیقت این کشورها به‌دلیل اینکه خودشان مالک پلتفرم های مطرح دنیا هستند از روش های نرم در اعتراض ها استفاده می‌کنند، ولی در کشور ما از روش‌های سخت‌تر (قطعی اینترنت، فیلترینگ، عدم توجه به کسب و کار میلیون‌ها نفر و...» استفاده می‌کند.»

طرح طبقاتی اینترنت محکوم به شکست

اما چند روز پیش بود که طرح مجلس برای اینترنت طبقاتی مدنظر قرار گرفت و براساس آن، احمد راستینه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس اعلام کرد: «سطوح مختلف دسترسی به اینترنت در کشور و برای اقشار گوناگون در مجلس مطرح شد حضور در پلتفرم‌های فیلتر شده مانند توییتر و یوتوب برای امری به نام «جهاد تبیین» ضروری است.» حسینعلی افخمی پژوهشگر حوزه مطالعات ارتباطات، استاد دانشگاه و مدیر گروه رشته روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت و گو با «آرمان امروز» و در پاسخ به این پرسش که طرح طبقاتی کردن دسترسی به اینترنت بین‌الملل چقدر قابل اجرا است و چقدر با اصل عدالت در تناقض است؛ گفت: «نابرابری دسترسی به اینترنت و طبقاتی کردن آن عاملی است که به شکاف دیجیتال دامن می‌زند؛ شکاف دیجیتال بلایی سر جامعه می‌اورد که در آن جامعه نادار از نظر پیشرفت عقب خواهد ماند و جامعه دارا رشد خواهد کرد و جلو می‌رود. این نگرانی همواره برای سازمان ملل نیز وجود داشته است و در نتیجه برای کشورهای ناتوان مالی مانند آفریقا در مرحله‌ای توسط سازمان ملل لپ تاپ های رایگان تهیه شد.» افخمی در ادامه با اشاره به این موضوع که ایران، چین را الگو خود قرار داده است؛ گفت: «باید گفت که نمی‌شود چین را الگو قرار داد این کشور دو تفاوت عمده با ایران دارد؛ یک آنکه یک نظام برنامه ریزی شده‌ای است با یک سیستم تک حزبی کمونیست و یا سوسیالیست که قدرت تصمیم گیری و اجرایی را آن حزب دارد و قدرت قانون گذاری را نیز در اختیار دارد اما در ایران ما نه حزب واحدی داریم که قدرت مطلقه داشته باشد و در وهله دوم نظام رفاه عمومی ما نیز مانند کشور چین نیست که بهداشت رایگان داشته باشد.»