مروری بر سازو‌کار «کمیته ویژه»

«کمیسیون تحقیق» یا «کمیته تحقیق»؟

اولین شائبه پیرامون این نهاد، نامش است. «کمیسیون تحقیق»، «کمیسیون ویژه» و «کمیته ویژه» نام‌هایی است که برای اطلاق به این نهاد در رسانه‌ها مطرح است. همین اختلاف در لفظ، موجب برداشت اشتباه در رسانه‌های فارسی زبان پیرامون جایگاه این نهاد شده است. محسن اراکی در مصاحبه اخیر خود در پاسخ به سوال خبرگزاری فارس، از لفظ «کمیسیون تحقیق» و «کمیسیون ویژه» استفاده می‌کند. او در اشاره به این نهاد 3 نفره می‌گوید: «از این کمیسیون به «کمیسیون تحقیق» تعبیر می‌شود؛ کمیسیون ویژه‌ای است و وظیفه‌اش این است که تمام کسانی که در معرض واجدیت شرایط رهبری باشند را شناسایی کند و لیستی از آن‌ها تهیه کند». همچنین «محسن حیدری» دیگر عضو مجلس خبرگان هم چندی پیش از این نهاد، با نام «کمیسیون ویژه» نام برد. او می‌گوید: «وظیفه کمیسیون ویژه شناسایی افرادی است که در معرض شرایط رهبری برای آینده هستند. یعنی این کمیسیون کسانی که الان در قید حیات هستند و امکان دارد به عنوان گزینه مطرح شوند شناسایی می‌کند».

اما مراجعه به وب‌سایت دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری نشان می‌دهد که چنین «کمیسیون»ی با شرح وظیفه‌ای که این دو عضو مجلس خبرگان رهبری از آن یاد کردند وجود ندارد. نکته وقتی جالب‌تر می‌شود که بدانیم یکی از کمیسیون‌های هشت‌گانه مجلس خبرگان، «کمیسیون تحقیق؛ موضوع اصل یکصدویازده قانون اساسى» است. اعضای این کمیسیون نیز، نه آن چنان که اراکی و دیگر اعضای خبرگان رهبری گفته‌اند 3 نفر بلکه 11 نفر هستند. احمد جنتی رئیس این کمیسیون و جدای از هاشمی‌شاهرودی که فوت شده است، حسینى بوشهری، احمد خاتمی، رئیسی، قمی، کعبی، مجتهد شبستری، مقتدایی، موحدى کرمانی، موسوى جزایری دیگر اعضای آن را تشکیل می‌دهند.

همچنین آن چنان که از نام این کمیسیون بر می‌آید، «شناسایی» کسانی که واجد شرایط رهبری هستند وظیفه «کمیسیون تحقیق؛ موضوع اصل یکصدویازده قانون اساسى» نیست بلکه مسئولیت این کمیسیون بررسی وجود تداوم شرایط رهبری در رهبر فعلی است. همین اشتباه موجب شده است که برخی رسانه‌ها – از جمله بی‌بی‌سی فارسیاینجا- احمد جنتی را رئیس کمیسیونی بدانند که وظیفه‌اش تصمیم‌سازی برای انتخاب رهبر آینده است. همچنین اطلاق «کمیسیون ویژه» به این نهاد نیز غلط است، چرا که مطابق ساختار موجود مجلس خبرگان رهبری، چنین کمیسیونی با این نام وجود خارجی ندارد.

«کمیته ویژه»؛ هم اعضا و هم روند محرمانه است

با این توضیحات، «کمیته ویژه» عبارت بهتری برای اطلاق به این نهاد سه نفره است. مشخصا «احمد خاتمی»، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری در نشست خبری خود در 28 دی 95 از این عبارت استفاده کرد. طبق توضیحات او، جایگاه حقوقی این نهاد 3 نفره، کمیته‌ای داخل «کمیسیون اصول 107 و 109» است و روند کارش هم «کاملا محرمانه» است. می‌گوید: «کمیسیون اصول 107 و 109 قانون اساسی به ریاست آیت‌الله مؤمن تاکنون 5 جلسه تشکیل جلسه داده است. کسانی که در مظان رهبری قرار می‌گیرند توسط کمیته‌ای داخل این کمیسیون به‌صورت کاملا محرمانه مورد بررسی قرار می‌گیرند که در این رابطه هم این کمیته 3 نفره دو جلسه برگزار کرده است». خاتمی 15 اسفند 97 در یک نشست خبری چنین کمیته‌ای را «کمیته ویژه» نامید. او گفت: «کمیسیون اصول 107 و 109، آیین‌نامه نحوه کار کمیته ویژه خود را تدوین و بررسی کرده است».

در مورد نحوه کار «کمیته ویژه»، اراکی نیز روند کارش را «خیلی محرمانه و سری» بیان کرد. او در مورد افرادی که در «معرض واجدیت شرایط رهبری» هستند می‌گوید: «این افراد به طور خیلی سری و محرمانه، اسم‌شان ثبت خواهد شد تا هر وقت مورد نیاز باشد به مجلس خبرگان عرضه شود تا مجلس خبرگان درباره آن‌ها اظهارنظر کند». آن چنان که برخی از اعضای خبرگان رهبری از جمله محسن اراکی و احمد خاتمی تاکید کرده‌اند گزارش کار «کمیته ویژه» تنها می‌تواند در اختیار رهبری قرار گیرد و حتی هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری از اسامی‌ای که در این کمیته مطرح شده است مطلع نخواهند شد.

نکته قابل ذکر اینکه علاوه بر روند کار محرمانه «کمیته ویژه»، اعضای این کمیته نیز محرمانه هستند. احمد خاتمی 14 اسفند 95 در این‌باره از عبارت «کمیته محرمانه» یاد کرد. می‌گوید: «در دیداری که خبرگان رهبری با رهبری معظم انقلاب در حدود ۱۵ سال پیش داشتند آقا گفتند شما باید در آستینتان ۱۰ رهبر داشته باشید. بر اساس همین نظر آقا کمیته‌ای محرمانه تشکیل شد تا در مورد افرادی که می‌توانند در این جایگاه قرار گیرند بررسی‌های لازم صورت بگیرد».

با این‌حال گرچه اعضای 3 نفره «کمیته ویژه» مشخص نیستند، اما از آنجا که این کمیته ذیل «کمیسیون اصول 107 و 109» تعریف شده است، می‌توان مطمئن بود که اعضای این کمیته از دایره اعضای کمیسیون اصول 107 و 109 خارج نیستند. مرتضی مقتدایی رئیس این کمیسیون است و حسینى بوشهری، دری نجف‌آبادی، سیدعلی‌اصغر دستغیب، رئیسی، شفیعی، عبداللهی، مجتهد شبستری، مهدوی، نمازی و وافی دیگر اعضای آن هستند. وظیفه این کمیسیون آن چنان که از نامش پیداست، برآورده کردن اصول 107 و 109 قانون اساسی است. این دو اصل شرایط رهبری را بر می‌شمارد.