علائم مسمومیت با "قاتل خاموش" چیست؟

 با توجه به برودت هوا و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی در نیمه دوم سال، آمار تلفات مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در این دوره زمانی با رشد قابل توجهی نسبت به نیمه نخست سال همراه است؛ در سال گذشته نیز از 926 فوتی مسمومیت با گاز مونوکسید کربن، 672 نفر در نیمه دوم سال (72.6 درصد) و 254 نفر در نیمه نخست جان باخته‌اند و بیشترین آمار قربانیان گاز گرفتگی سال قبل با 169 فوتی در دی ماه به ثبت رسیده است.

آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور نشان می‌دهد بیش از 70 درصد تلفات مسمومیت با گاز مونوکسید کربن مربوط به نیمه دوم هر سال است.

بر اساس این گزارش، در پنج ماهه نخست امسال آمار تلفات گازگرفتگی کاهش 30.2 درصدی داشت و از 235 فوتی در مدت مشابه سال قبل به 164 فوتی (118 نفر مرد و 46 نفر زن) در پنج ماهه امسال رسید.

همچنین در این مدت استان‌های تهران با 33، آذربایجان شرقی با 15 و خراسان رضوی با 14 مورد فوتی بیشترین آمار تلفات گازگرفتگی را داشتند.

سازمان پزشکی قانونی کشور به استناد آمارهای موجود ضمن هشدار نسبت به افزایش تلفات مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در نیمه دوم سال بر رعایت نکات ایمنی در نصب و به‌کارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان تأکید و به هموطنان توصیه می‌کند در فصل پاییز و زمستان در استفاده از وسایل گرمازا که عمدتاً به سیستم گاز شهری متصل است، نهایت دقت را داشته باشند.

هموطنان ضمن استفاده بهینه از وسایل گرمازا،‌ به توصیه‌های ایمنی درباره سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز از دودکش این وسایل توجه کنند.

چند توصیه پیشگیرانه:

گاز مونوکسید کربن گازی بدون رنگ و بو و عمده‌ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است اما اصولاً در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی مخصوصاً در محیطهای در بسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود.

استفاده از آب‌گرمکن یا بخاری‌های مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ایجاد مسمومیت را تشکیل می‌دهند.

از آنجا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون، 250 برابر بیش از اکسیژن است لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن‌رسانی به بافتهای مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می‌کند که به علت بی‌رنگ و بی‌بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود.

علائم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است. در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد.

از سایر علائم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک‌ها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغز شود. مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.

چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم؟

1. آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوختهای فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می‌تواند سبب تولید گاز مونوکسید کربن شود.

2. از بخاری‌های مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنید.

3. توجه داشته باشید،‌ استفاده از بخاری‌های بدون دودکش به هیچ وجه از تولید گاز مونوکسید کربن جلوگیری نمی‌کند.

4. هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ و ...) آتش روشن نکنید.

5. هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.

6. قبل از راه‌اندازی وسایل گرمایشی، از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترَک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل کرده و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آب‌گرمکن به دودکش دیواری اطمینان حاصل کنید.

7. تمام دودکش‌ها باید وسیله انتهایی ضد باد (کلاهک) مناسب داشته باشد.

8. در محیط‌های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می‌شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل کنید.

9. هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد و لذا به کارگیری آب‌گرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکان‌های فاقد جریان هوا مجاز نیست.

10. شیب لوله‌های افقی داخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.

11. توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش بوده در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره تهویه در محیط ایجاد کنید.

12. ضمن ایجاد تهویه مناسب در آشپزخانه و حمام منزل، از نصب آب‌گرمکن در حمام و نیز روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگه داشتن محیط داخل خانه جداً خودداری کنید.

13. اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می‌کنید، درزبندی و بستن منافذ درها و پنجره‌ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است اما در صورتی که از بخاری‌های گازسوز به منظور گرمایش محیط استفاده می‌کنید حتماً مختصری تهویه از طریق در یا پنجره در فضا ایجاد و از درزبندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.

14. در صورت احساس علائم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فوراً آن مکان را ترک کرده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

15. در صورت تداوم علائم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

16. رانندگان وسایل‌نقلیه سنگین، از روشن کردن گاز پیک‌نیک در اتاق وسیله‌نقلیه خود برای استراحت و خواب جداً خودداری کنند.

در برخورد با موارد مسمومیت با گاز مونوکسید کربن چه باید کرد؟

1. در صورت مواجهه با مصدومان، سریعاً آنها را از محیط خارج کنید.

2. پس از خارج کردن مصدوم از محیط آلوده فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

3. علائم حیاتی مصدومان را کنترل و از باز بودن راه‌های هوایی مصدوم اطمینان حاصل کنید./تسنیم