سیاست‌های صندوق بازنشستگی کشوری در حوزه مسئولیت اجتماعی

بیستم شهریور بود که با مشارکت صندوق بازنشستگی کشوری، پروژه «نهال، آب، اشتغال» در استان سیستان‌وبلوچستان به بهره‌برداری رسید. با این پروژه، صندوق در ساخت آب‌شیرین‌کن در ۲۰ روستای این استان، مشارکت کرد. اما چرا صندوق وارد این پروژه شد؟ ماجرا به مسئولیت اجتماعی این سازمان مربوط می‌شود. در واقع صندوق بخشی از ماموریت خودش را همین مسئولیت اجتماعی می‌داند و تلاش دارد به شیوه‌های مختلفی آن را اجرایی کند. بد نیست در گزارش زیر که به سفارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل صندوق بازنشستگی کشوری تهیه شده؛ به بهانه احداث این آب‌ّشیرین‌کن‌ها و راه‌اندازی این پروژه، مقوله مسئولیت اجتماعی صندوق بازنشستگی کشوری بررسی شده است.

اصولا شرکت‌ها و نهادهای مختلف، وظایف و تعهداتی را نسبت به جامعه‌ای که در آن فعالیت دارند، تقبل می‌کنند. این وظایف در حقیقت همان مسئولیت اجتماعی سازمانی یا شرکتی است که نقش آن سازمان یا شرکت در حوزه اجتماع را نشان می‌دهد. وقتی بحث مسئولیت اجتماعی به میان می‌آید، قضیه از مسائل اقتصادی و مالی فراتر می‌رود. در واقع توجه کمتری به منفعت مالی خواهد بود اما به جای آن، عمده تمرکز بر منفعت اجتماعی است. صندوق بازنشستگی کشوری هم به عنوان یکی از سازمان‌های فعال در کشور، به این مقوله توجه دارد و تلاش می‌کند با شرکت در پروژه‌های مختلف، به موضوع مسئولیت اجتماعی خود رسیدگی کند. 

ماموریت اصلی: خدمت به بازنشستگان

بازنشستگان در دوره بازنشستگی، نهادی می‌خواهند تا به امور آن‌ها رسیدگی کند. در حال حاضر، این نهاد صندوق بازنشستگی است. البته اصولا صندوق بازنشستگی تنها یک وظیفه اصلی دارد و آن هم رسیدگی به امور معیشتی بازنشستگان است. اما صندوق بازنشستگی کشوری، مسئولیت خود را فراتر از تامین امور مالی بازنشستگان می‌داند و اموری دیگر مثل امور فرهنگی و اجتماعی را هم در این زمینه در دستور کار خود قرار داده‌است.

اکبر افتخاری، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری، معتقد است مهم‌ترین ماموریت صندوق، ایفای مسئولیت اجتماعی در قبال بازنشستگان است: «خدمت‌رسانی به بازنشستگان محترم، اصلی‌ترین ماموریت ما در صندوق بازنشستگی کشوری است.» اما نظر او در رابطه با بحث مسئولیت اجتماعی چیست؟ آیا صندوق بازنشستگی کشوری رسیدگی به امور بازنشستگان را بخشی از مسئولیت اجتماعی خود می‌داند؟

نهادها و سازمان‌های مختلف اصولا باید مسئولیت اجتماعی را در کنار وظایف اصلی‌شان تعریف کنند. اما این قضیه در مورد صندوق بازنشستگی کشوری فرق دارد. افتخاری می‌گوید: «تعریفی که ما از مسئولیت اجتماعی داریم در حقیقت این است که مسئولیت اجتماعی، عین ماموریت صندوق است.» به این ترتیب، رسیدگی به امور بازنشستگان و خدمت‌رسانی به آن‌ها، اصلی‌ترین مسئولیت اجتماعی صندوق است.

البته در کنار این خدمات، صندوق باز هم اقدامات و فعالیت‌هایی را در راستای مسئولیت اجتماعی خود تعریف کرده‌است. پروژه احداث آب‌شیرین‌کن در حقیقت یکی از همان مواردی است که صندوق در راستای مسئولیت اجتماعی خود پیش برده‌است.  

«نهال، آب، اشتغال»؛ تنها با حذف هزینه‌های اضافی

جدیدترین پروژه‌ای که صندوق بازنشستگی کشوری در راستای مسئولیت اجتماعی خود داشته، پروژه «نهال، آب، اشتغال» بوده که در استان سیستان‌وبلوچستان به بهره‌برداری رسیده‌است. در این پروژه ۱۵۰۰ اصله نهال درختان مثمر از جمله توت و انجیر که طبق نظر کارشناسان با آب‌وهوای آن منطقه سازگاری دارند، در روستای حاجی‌آباد کاشته شد. دستگاه‌های آب‌شیرین‌کنی که در این روستاها در اختیار مردم قرار گرفته هم بخشی از آب مورد نیاز مردم را تامین می‌کند. برای مثال آب‌ّشیرین‌کن روستای حاجی‌آباد روزانه ۲۴هزار لیتر آب شیرینِ مورد نیاز اهالی این روستا را تامین می‌کند.

این‌ها از جمله اقداماتی است که صندوق بازنشستگی کشوری در راستای مسئولیت اجتماعی خود در نظر گرفته‌است. افتخاری در مورد تامین هزینه این پروژه از طرف صندوق می‌گوید: «ایده این بود که در پایان سال گذشته، برخی از اقلام تبلیغات نوروز که معمولا روال بوده مثل چاپ تقویم و سررسید و نظایر این‌ها را حذف کنیم و به جای آن، منابعش را در اختیار بگیریم و حرکتی خداپسندانه انجام دهیم. این باعث شد بتوانیم در ۲۰ روستای سیستان‌وبلوچستان، آب‌شیرین‌کن‌های موضعی ایجاد کنیم.»

او ادامه می‌دهد: «البته آب‌شیرین‌کن‌ها معمولا تجمیعی هستند که در اختیار تعدادی از روستاها قرار می‌گیرند اما ما تصمیم گرفتیم برای هر روستا یک آب‌ّشیرین‌کن کوچک نصب کنیم تا ساکنان روستا نیازی به جابه‌جایی نداشته باشند.»

افتخاری در مورد مزایای این پروژه می‌گوید: «مزیت اصلی این است که از آب شور چاه در همان روستا استفاده می‌کند و پساب شورش هم برای مصرف آبیاری درختان استفاده می‌شود. این درختان به توسعه فضای سبز کمک می‌کنند ضمن اینکه میوه‌ها و محصولات آن‌ها هم قابل فروش است. به این ترتیب یک بسته اشتغال، محیط زیست و آب‌رسانی را در مسیر خوبی قرار دادیم.»

البته صندوق بازنشستگی کشوری به شکل‌های دیگری هم مسئولیت اجتماعی خود را انجام داده‌است: «مثلا در سیل اخیری که در تالش اتفاق افتاد، با اهدای کفش و چکمه، مشارکت داشتیم.» اما افتخاری تاکید دارد که خدمت‌رسانی به بازنشستگان در حقیقت اصلی‌ترین مسئولیت اجتماعی صندوق بازنشستگی کشوری است. 

خدماتی که مسئولیت شدند

بخشی از فعالیت‌های صندوق در سال‌های گذشته در قالب خدمات رفاهی بازنشستگان بوده‌است. تورهای مسافرتی، وام قرض‌الحسنه بازنشستگان، بیمه عمر و حادثه، کمک‌هزینه عینک، عصا و سمعک و همچنین کارت منزلت، از جمله خدماتی بوده که در این بخش قرار گرفته و ارائه شده‌است. اما آیا ارائه خدمات رفاهی و اجتماعی بازنشستگان، جزو مسئولیت‌های اجتماعی محسوب می‌شود؟

محمدرضا شیخی، کارشناس فرهنگی اداره‌کل فرهنگی اجتماعی صندوق بازنشستگی کشوری، می‌گوید: «تکلیفی که در حوزه بازنشستگی بر عهده صندوق گذاشته شده، پرداخت حقوق بازنشستگان است. یعنی این وظیفه اصلی صندوق است. حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی جزو تکالیف اصلی صندوق نیست.»

پس تا اینجا می‌دانیم که صندوق تنها یک وظیفه دارد و آن هم تامین امور معیشتی و مالی بازنشستگان است. اما این سازمان، بخشی را تعریف کرده که اتفاقا بسیار پرکار است: اداره کل فرهنگی و اجتماعی صندوق. این بخش، این روزها برنامه‌های بسیاری دارد از جمله طرح یاری که می‌توان گفت همه بازنشستگان از آن آگاه هستند و به نوعی از آن منتفع می‌شوند. 

اما چیزی که شاید خیلی‌ها ندانند این است که چنین فعالیت‌هایی در حقیقت جزو وظایف و تکالیف اصلی صندوق نیست و به نوعی به عنوان مسئولیت اجتماعی خود، آن‌ها را انجام می‌دهد.

شیخی می‌گوید: امور فرهنگی و اجتماعی بر عهده دستگاه‌های اجرایی است، یعنی شاغلینی که در این دستگاه‌ها مشغول خدمت هستند، خدماتی را دریافت می‌کنند. حالا این دستگاه‌ها باید برای بازنشستگان هم همین خدمات را در نظر بگیرند. یعنی هر آنچه به شاغلین اختصاص پیدا می‌کند، باید به بازنشستگان هم اختصاص پیدا کند. اما براساس بودجه‌ای که در نظر گرفته شده، معمولا چیزی برای این مسائل باقی نمی‌ماند یعنی بودجه کفاف نمی‌دهد که بازنشستگان را هم پوشش دهند. در نتیجه صندوق براساس مسئولیت اجتماعی‌اش به این حوزه ورود کرده‌است.

اما نخستین باری که صندوق بحث امور فرهنگی و اجتماعی را مطرح کرد در چه بخشی حاضر شد؟ شیخی می‌گوید: «اولین خدمت ما در این زمینه درمان بود که برای همه بازنشسته‌ها در نظر گرفته شده بود. بخشی از بودجه را صندوق تامین می‌کرد و بخشی را هم دولت متقبل شد. اما با گذشت زمان، هر ساله خدمات فرهنگی و اجتماعی متنوع‌تر شد. بخشی از آن‌ها به درخواستِ خود بازنشسته‌ها بود و بخشی هم براساس نیازشان در نظر گرفته می‌شد. حالا ما حداقل ده خدمت اصلی داریم که در صندوق ارائه می‌دهیم مثل کمک‌هزینه‌ها، تورهای بازنشستگی، تسهیلات و وام‌های ضروری، ارتباط با کانون‌ها و البته جشنواره‌های ورزشی و فرهنگی.»

به این ترتیب، تمامی این موارد، به نوعی خدماتی هستند که صندوق به‌عنوان مسئولیت اجتماعی خود در اختیار بازنشستگان قرار می‌دهد و بازنشستگان هم به هر طریقی از آن منتفع می‌شوند. 

شرکت‌های تابعه هم مسئولند

صندوق بازنشستگی کشوری تلاش کرده برای شرکت‌های تابعه خودش هم برنامه‌ها و اقداماتی را در نظر بگیرد تا آن‌ها هم به نوعی در ماجرای مسئولیت اجتماعی درگیر شوند. افتخاری در این زمینه می‌گوید: «شرکت‌های تابعه، همگی موظف شده‌اند هر کدام که خدماتشان مصرف‌کننده نهایی دارد، مثل هتل‌های ایرانگردی و جهانگردی، کفش ملی، بیمه ملت، همگی مشارکت جدی دارند تا خدمات‌رسانی در چنین طرح‌هایی که مربوط به حوزه مسئولیت اجتماعی است، به خوبی پیش برود. سایر شرکت‌ها هم به مرور به طرح‌های ما خواهند پیوست و اگر سرویسی داشته باشند که به مصرف‌کننده نهایی برسد، قطعا در این مسیر قرار می‌گیرند.»

درگیر کردنِ شرکت‌ها در مقوله مسئولیت اجتماعی، مدت‌هاست که در دستور کار صندوق قرار دارد و حالا رنگ‌وبوی جدی‌تری به خود گرفته‌است. شیخی می‌گوید: «شرکت‌های جهانگردی و ایرانگردی در صندوق از جمله پرشین‌گلف، در واقع براساس خدماتی که ما ارائه می‌دهیم به نوعی در این مباحث یعنی همین مسئولیت اجتماعی، مشارکت داشته‌اند. از سال ۸۶ که تورهای بازنشستگان کلید خورد، این شرکت‌ها هم در این زمینه ورود کردند.» به این ترتیب، شرکت‌های تابعه صندوق بازنشستگی کشوری هم به نوعی مسئولیت اجتماعی به‌ویژه در قبال بازنشستگان را در دستور کار خود قرار داده‌اند و به نوعی به آن رسیدگی می‌کنند. نهادها، شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف در هر جامعه‌ای باید علاوه بر کسب ثروت، مسئولیت‌هایی را هم در راستای بهبود شرایط اجتماعی برای خود در نظر بگیرند. صندوق بازنشستگی کشوری هم همین مقوله را در دستور کار خود قرار داده و تلاش دارد در کنار خدمت‌رسانی به بازنشستگان کشوری که در حقیقت جامعه هدف این سازمان هستند، در امور اجتماعی هم مشارکت داشته باشد. اما کماکان ارائه خدمات رفاهی و فرهنگی و اجتماعی به بازنشستگان مهم‌ترین مسئولیت اجتماعی صندوق است که هر ساله آن را به شکلی متنوع‌تر ارائه می‌دهد. مسئولیت اجتماعی می‌تواند جامعه را به جای بهترین برای شهروندان تبدیل کند و کیفیت زندگی آن‌ها را ارتقا ببخشد.