مرز عقلانیت و تعصب؛
چرا توهین جایی در مکتب اهل‌بیت ندارد؟
در روزگاری که افراط‌گرایی و تعصب کور گاه شعله‌ورتر از همیشه میان مسلمانان زبانه می‌کشد، بازخوانی سیره‌ی اهل‌بیت علیهم‌السلام، نوری از خرد و اخلاق در دل تاریکی‌ها می‌تاباند.
امامانی که با وجود اختلافات ریشه‌دار تاریخی، هرگز به مقدسات دیگران توهین نکردند و همواره پیروان خود را به احترام، مدارا و گفت‌وگو دعوت کردند.
توهین به مقدسات اهل سنت یا پیروان دیگر مذاهب اسلامی، پدیده‌ای برخاسته از ترکیب جهل، تعصب، سوءبرداشت تاریخی و گاهی مطامع سیاسی است. گاه برخی افراد، تاریخ اختلافات صدر اسلام را دست‌مایه نفرت‌پراکنی می‌کنند؛ در حالی که اهل‌بیت علیهم‌السلام دقیقاً در نقطه مقابل این رویکرد ایستاده‌اند.
در مواردی نیز جریان‌های افراطی، عامدانه با دامن‌زدن به اختلافات، به دنبال تضعیف وحدت امت اسلامی هستند. این رویکرد نه‌تنها خلاف روح اسلام ناب است، بلکه خوراک تبلیغاتی برای دشمنان اسلام نیز فراهم می‌سازد.
مسئولیت‌ها در برابر انحرافات گفتاری
مقابله با توهین به مقدسات، وظیفه‌ای همگانی است:
عالمان دین باید با استناد به منابع اصیل اسلامی، حقیقت گفت‌وگو و همزیستی را آموزش دهند.
رسانه‌ها نباید تریبون نفرت شوند؛ بلکه باید در جهت ترویج احترام متقابل گام بردارند.
نهادهای فرهنگی و آموزشی وظیفه دارند فضای مدارا و تفکر انتقادی را پرورش دهند.
نظام‌های نظارتی و قضایی باید با هرگونه گفتار توهین‌آمیز، برخورد قاطع و قانونی داشته باشند.
نمونه‌ای معاصر از حساسیت اجتماعی
در روزهای اخیر، در یکی از برنامه‌های زنده شبکه‌ی یک سیما، سخنانی در توهین به خلیفه اول اهل سنت، ابوبکر، مطرح شد. این اتفاق واکنش‌های وسیعی در سطح جامعه و رسانه‌ها برانگیخت و نهایتاً منجر به برکناری رئیس شبکه یک سیما شد. این برخورد جدی، نشانه‌ای روشن از حساسیت نظام جمهوری اسلامی ایران نسبت به وحدت اسلامی و احترام به مقدسات دیگر مذاهب بود. چنین اقداماتی نشان می‌دهند که حفظ حرمت عقاید دیگران، سیاست رسمی، اخلاقی و شرعی کشور است.
نگاه اهل‌بیت به مقدسات دیگران
امام صادق (ع): «زینت ما باشید، نه مایه ننگ ما»
از امام جعفر صادق (ع) نقل شده است:
"زینت ما باشید، مایه ننگ ما نباشید... به من خبر رسیده که برخی از شما دشنام می‌دهند تا به‌واسطه آن شناخته شوند؛ از ناسزا گفتن به مردم خودداری کنید."
(الکافی، ج۲، ص ۶۳۲)
امام علی (ع): «یا برادر دینی‌اند یا هم‌نوع انسانی»
در نامه‌ای به مالک اشتر، امام علی (ع) نوشت:
"مردم یا برادر دینی تو هستند یا در آفرینش همانند تو."
(نهج‌البلاغه، نامه ۵۳)
این کلام، نگاهی انسان‌گرایانه و فراتر از مرزهای مذهبی را به تصویر می‌کشد.
امام رضا (ع): نهی از توهین به خلفای اهل سنت
در روایتی آمده که فردی در حضور امام رضا (ع) به خلفا توهین کرد. حضرت فرمود:
"آیا خدا شما را به این کار مأمور کرده؟ مگر نفرموده است: 'و دشنام ندهید به کسانی که غیر خدا را می‌خوانند، تا مبادا آن‌ها نیز از روی جهل به خدا توهین کنند؟'"
(عیون اخبار الرضا، ج۲، ص ۳۹)
امام باقر (ع): عقلانیت در اختلاف
امام محمد باقر (ع) نیز توصیه می‌فرمود:
"از دشنام دادن به آنان دست بردارید و آنچه خودشان به آن معتقدند را، همان‌گونه بازگو کنید."
(وسائل الشیعة، ج۸، ص ۳۴۱)
این رویکرد، دعوتی است به مناظره‌ی خردمندانه، نه جدل و توهین.
نتیجه‌گیری: بازگشت به مکتب عقلانیت
سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام، الگویی درخشان از تعامل خردمندانه، توأم با کرامت انسانی است. آنان در عین پافشاری بر اصول و اعتقادات، هرگز به ورطه بی‌ادبی، تحقیر یا نفرت‌پراکنی نیفتادند. امروز، پیروی از این مکتب، نه‌تنها شرط وفاداری به تشیع است، بلکه راهی برای حفظ انسجام امت اسلامی و دفاع از چهره واقعی دین است.
وحدت، نه یک تاکتیک سیاسی، بلکه یک رسالت الهی است؛ و ادب، مرز باریک میان عقلانیت و تعصب.
ابوالقاسم عابدین پور