عددهایی عجیب از لوازم آرایشی در ایران/ بیشترین هزینه مصرف لوازم آرایشی متعلق به کدام گروه سنی است؟

مصرف لوازم آرایش در ایران حکایت بحران‌هایی است که می‌خواهد با جنون زیبایی خود را پنهان کند. خبرفوری در برنامه "پرسش" به این موضوع پرداخته است.

هستند بسیاری که باور دارند اساسا زنان جامعه ایرانی بیشتر از آنچه معمول است آرایش می‌کنند. این باور البته که در چند سال گذشته یک تغییر مهم داشته و حالا همان‌ها معتقدند که میزان مصرف لوازم آرایشی و بهداشتی میان «زنان و مردان» ایرانی بیشتر از میانگین‌های جهانی است. اما مگر میانگین مصرف این لوازم در دنیا چقدر است؟ مهم‌تر اینکه سالانه چقدر لوازم آرایشی به ایران وارد می‌شود و ایران در جدول مصرف این لوازم در کجا قرار دارد؟ 

سهم 80 درصدی قاچاق!

نگاهی به آمارهای رسمی موجود تقریبا هیچ نتیجه مشخصی ندارد. دلیل آن هم حجم بالای لوازم آرایشی تقلبی در بازار ایران است. به عنوان مثال یداله سهرابی، عضو  وقت هیات مدیره انجمن داروسازان ایران دو سال پیش ادعا کرده بود که «۸۰ درصد محصولات آرایشی و بهداشتی جزو کالاهای قاچاق یا تقلبی و زیرپله‌ای هستند.» یک فقره آمار غیر رسمی دیگر نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۰ درصد از این بازار را قاچاق تشکیل می‌دهد و این درصد غیررسمی در حالی عنوان شده است که بدانیم واردات لوازم آرایشی و بهداشتی از سال 1397 اساسا ممنوع شده است.

  سهم تولیدات و قاچاق موجود در این حوزه یک نکته مهم دارد و آن هم اینکه تولیدات داخلی عمدتا شامل کرم‌های مرطوب‌کننده، شامپوها و محصولات پایه‌ای است، درحالی‌که بخش عمده‌ای از محصولات تخصصی مانند رژ لب، سایه چشم، کرم‌های ضدچروک و آبرسان به صورت وارداتی (‌یا همان قاچاق)  تامین می‌شوند.

نکته دیگر در رابطه با قاچاق این محصولات این است که از همان سال 97 یعنی سال ممنوعیت واردات لوازم آرایشی سهم قاچاق این لوازم از 1.5 میلیارد دلار به 2.1 میلیارد در سال رسیده است. یک نمونه آماری دیگر هر چند قدیمی از سوی یورومونیتور نشان می‌دهد کل مصرف فرآورده‌های آرایشی در خاورمیانه در سال 2008 در حدود 7.2 میلیارد دلار بوده است و در میان کشورهای منطقه ایران با 2.1 میلیارد دلار با فاصله کمی از عربستان ( 2.2 میلیارد دلار) در رده دوم منطقه و هفتم دنیا قرار دارد. همین گزارش در همان سال البته پیش‌بینی کرده است که رشد سالیانه مصرف در عربستان 11 و در ایران 12 درصد تخمین زده می‌شود. 

کاهش سن آرایش در ایران

عددهای عجیب و غریب در این حوزه تنها مربوط به سهم قاچاق نیست. اظهارنظرهای مختلفی را می‌توان از زبان مسئولان و غیرمسئولانی در این رابطه دید که چندان برای یافتن حقیقت کارگشا نیست. به عنوان مثال این اظهارنظر از سوی یک کارشناسان که مدعی شده است «میانگین سن مصرف‌کنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی در جهان ۲۵ سال و در ایران به ۱۴ سال کاهش یافته است.» یا این گفته از سوی رئیس انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی که اعلام کرده است «ایرانی‌ها ۵ برابر کشورهای خاورمیانه لوازم آرایشی و بهداشتی می‌خرند.» البته که این گفته مورد توجه این مسئول قرار گرفته چرا که باور دارد این آمار از نظر توسعه یافتگی اتفاق خوبی است؛ چرا که خرید لوازم مراقبت از پوست، هزینه‌های درمانی را کاهش می‌دهد.

در صدر خرید بی‌کیفیت‌ها!

اما آمارهای جهانی چه می‌گویند؟ ممنوعیت رسمی واردات لوازم آرایشی رسیدن به واقعیت مصرف این لوازم در ایران را سخت کرده است. اما در میانه گزارش‌های رسانه‌های خارجی هم می‌توان به گزاره‌هایی دست یافت. از جمله این گزاره که در بروشور نمایشگاه «بیوتی ورلد میدل ایست» دبی 2024 منتشر و طی آن ادعا شده است که 90 درصد از لوازم آرایشی مورد مصرف در ایران از جنس لوازم  «غیر لوکس» (non Luxury) یا همان «ارزان قیمت» است. در یک نمونه دیگر ثبت شده در پایگاه آماری استاتیستا هم می‌توان به این گزاره عجیب برخورد؛ اینکه به نوشته این پایگاه ایران در رتبه اول پر مصرف‌ترین کشورهای دنیا از نظر «مصرف مواد آرایشی بی‌کیفیت» است. اما چه چیزی باعث اقبال اینگونه به کالاهای قاچاق و بی‌کیفیت شده است؟ یک پژوهش دانشگاهی منتشر شده در سال 1400 به این موضوع می‌پردازد. هر چند موارد ذکر شده در این پژوهش به نوعی کلی و تکراری به نظر می‌رسد. به گواه این گزارش مصرف لوازم بی‌کیفیت فارغ از تغییر باورها و نگرش‌های افراد به ضعف تشکیلاتی و نقش نظارتی دولت برمی‌گردد.  اگرچه ممکن است اغراق آمیز به نظر برسد که 90 درصد محصولات آرایشی در ایران به نوعی قاچاق شده‌اند اما در فهرست آمارهای گمرک در یک دهه پیش هم فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی بعد از انواع تلفن و لوازم جانبی در در رتبه دهم اقلام مکشوفه قاچاق قرار داشت. اما چه کسانی از این لوازم آرایشی به قولی «ارزان قیمت» استفاده می‌کنند؟ این داده‌ها در پژوهش‌های منتشر شده سعی در پاسخ به این پرسش داده است. 

 عددهایی عجیب از لوازم آرایشی در ایران

- ۸۰ درصد محصولات آرایشی و بهداشتی ایران جزو کالاهای قاچاق یا تقلبی و زیرپله‌ای هستند.

- ایران دومین کشور مصرف‌کننده لوازم آرایشی در منطقه و هفتمین کشور در جهان است!

- میانگین سن مصرف‌کنندگان لوازم آرایشی در جهان ۲۵ سال و در ایران به ۱۴ سال کاهش یافته است.

- ایرانی‌ها ۵ برابر کشورهای خاورمیانه لوازم آرایشی و بهداشتی می‌خرند.

- 40 درصد زنان ایانی گفته‌اند هر روز و در همه ساعت‌ها آرایش دارند! 

- 15 درصد از زنان هم اعلام کرده‌اند در همه‌جا آرایش می‌کنند و این در حالی است که تنها یک درصد آنها گفته‌اند هیچ‌جا آرایش نمی‌کنند

- رشد سالانه مصرف فرآورده‌های آرایشی در عربستان ۱۱ و در ایران ۱۲ درصد است.

- هر خانواده ایرانی به طور متوسط در سال  حدود ۲.۵ درصد از هزینه‌هایش را صرف خرید لوازم آرایشی می‌کند. 

- نسبت هزینه مصرف لوازم آرایشی به هزینه سرانه کل هر فرد خانوار طی 5 سال به میزان ۲۲ درصد افزایش یافته است. 

- بیشترین هزینه مصرف لوازم آرایشی متعلق به گروه سنی «۱۹-۲۴» سال است

- دومین رده سنی پرمصرف لوازم آرایشی گروه سنی «۱۵-18» سال است!

- طبق نظرسنجی گالوپ از زنان شاغل بالای ۱۵ سال ایرانی،‌آنها ۳۰ درصد درآمد ماهانه خود را صرف خرید لوازم آرایشی، بهداشتی می‌کنند.