سرویس سلامت/ مهسا انصاری

احساس ترس، یک جزء جدایی‌ناپذیر از زندگی ما انسان ها است و همه ما آن را تجربه کرده ایم. این احساس، سیگنالی هشداردهنده در برابر خطرات واقعی یا احتمالی محیط به شمار می‌رود و می‌تواند ما را برای واکنش های دفاعی آماده کند. اما گاهی اوقات، ترس از حریم طبیعی خود خارج شده و به شکلی افراطی و غیرمنطقی درمی‌آید. در این صورت، با پدیده‌ای به نام فوبیا یا همان ترس مرضی روبرو هستیم.

در این مقاله، می خواهیم به تفاوت های ظریف میان ترس و فوبیا بپردازیم. درک این تفاوت ها، نقشی اساسی در تشخیص به موقع فوبیا و اقدام برای درمان آن دارد. پس با ما همراه باشید.

ترس، غریزی است

ترس، پاسخی هیجانی و طبیعی به یک تهدید است. این احساس، ما را برای کناره‌گیری از موقعیت‌های خطرناک یا رویارویی با آن‌ها آماده می‌کند. ترس می‌تواند با علائم فیزیکی همچون افزایش ضربان قلب، تعریق و تنفس سریع همراه باشد.

انواع مختلفی از ترس وجود دارد، از ترس از بلندی گرفته تا ترس از حیوانات. این ترس‌ها غالبا با سن و تجربیات ما در ارتباط هستند. برای مثال، ترس از تاریکی در کودکان، امری شایع است؛ چرا که تاریکی، محدودیت دید را به دنبال دارد و این امر، به ویژه برای کودکان که احساس امنیت بیشتری را در دیدن محیط پیرامون خود دارند، می‌تواند منجر به ترس شود.

با افزایش سن و کسب تجربه، ترس‌های ما نیز دستخوش تغییر می‌شوند. به عنوان مثال، ترس از امتحان در دوران تحصیل، جای خود را به ترس از دست دادن شغل در بزرگسالی می‌دهد. نکته قابل توجه این است که ترس، تا زمانی که در چارچوب منطقی باقی بماند و کارکرد محافظتی خود را حفظ کند، نگران‌کننده نیست و در برخی موارد خاص باعث نجات ما نیز میشود.

اما فوبیا یک زندان ذهنی است

فوبیا، نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس شدید، غیرمنطقی و پایدار از یک شیء، موقعیت یا رویداد خاص، مشخص می‌شود. این ترس، چنان قدرتمند است که فرد مبتلا، به هر قیمتی از مواجهه با آن اجتناب می‌کند.

برخی از ویژگی‌های کلیدی فوبیا عبارتند از:

• شدت غیرمعقول: ترس ناشی از فوبیا، بسیار شدیدتر از خطری است که فرد در واقعیت با آن مواجه است.
• دائمی بودن: ترس مربوط به فوبیا، پایدار و همیشگی است و با گذر زمان، کاهش نمی‌یابد.
• اختلال در کارکرد: فوبیا، زندگی روزمره فرد را مختل می‌کند و او را از انجام فعالیت‌های عادی بازمی‌دارد.
• آگاهی از غیرمنطقی بودن: فرد مبتلا به فوبیا، غالبا از غیرمنطقی بودن ترس خود آگاه است؛ اما همچنان قادر به کنترل آن نیست.

تفاوت های بین فوبیا و ترس

تشخیص دقیق مرز میان ترس و فوبیا، همواره ساده نیست. اما به طور کلی، شدت، پایداری و اختلال در کارکرد ناشی از ترس، شاخص‌هایی هستند که می‌توانند به تمایز قائل شدن میان این دو یاری رسانند. در این قسمت موارد تفاوت های بین این دو احساس را بررسی میکنیم.

۱. شدت

شدت ترس، متناسب با خطری است که فرد در واقعیت با آن مواجه است اما شدت فوبیا، بسیار بیشتر از خطری است که فرد با آن روبرو است.

۲. پایداری

ترس، معمولا موقتی است و با گذر زمان و یا با برطرف شدن خطر، از بین می‌رود، با این حال فوبیا، پایدار و همیشگی است و با گذر زمان، کاهش نمی‌یابد.

۲. آگاهی از غیرمنطقی بودن

در احساس ترس، فرد ممکن است از غیرمنطقی بودن ترس خود آگاه نباشد. اما فرد مبتلا به فوبیا، غالبا از غیرمنطقی بودن ترس خود آگاه است. در بیشتر مواقع به فوبیا، ترس غیر منطقی نیز گفته میشود که چرا که حتی خود فرد نیز میداند که آن شی خاص، ترسناک نیست اما ترسی از آن حس میکند.

این موارد برخی از تفاوت های بین این دو احساس هستند. دقت کنید که در برخی موارد، ترس می‌تواند به فوبیا تبدیل شود. اگر ترس شما شدید، پایدار و غیر منطقی شود. بیایید برای درک هرچه بیشتر این موضوع، با یک مثال آن را توضیح دهیم و بررسی کنیم.

• ترس از سوزن: بسیاری از افراد هنگام تزریق واکسن، احساس ترس را تجربه می‌کنند. این ترس، تا زمانی که در حد معقول باقی بماند و مانع از دریافت واکسن نشود، یک ترس طبیعی به شمار می‌رود.
• فوبیا از سوزن (سوزن‌هراسی): اما فردی که از سوزن‌هراسی رنج می‌برد، حتی با تصور دیدن سوزن، دچار اضطراب شدید می‌شود و ممکن است برای اجتناب از تزریق واکسن و عواقب ناشی از آن، سلامتی خود را به خطر بیندازد.

مهم است که در صورت مشاهده هر یک از این موارد در خودتان، به سرعت به مشاوره فوبیا و ترس مراجعه کنید و از یک فرد حرفه ای در این زمینه و برای کاهش این موارد راهنمایی بگیرید.

فوبیا انواع مختلفی دارد

فوبیاها، انواع گوناگونی دارند و می‌توانند تقریبا از هر شیء، موقعیت یا رویدادی ناشی شوند. برخی از شایع‌ترین انواع فوبیا عبارتند از:

• فوبیاهای خاص: مانند ترس از ارتفاع (اکروفوبیا)، ترس از فضاهای بسته (کلاستروفوبیا)، ترس از حیوانات (زoophobia) و ترس از خون (هماتوفوبیا).
• فوبیاهای اجتماعی: مانند ترس از صحبت در جمع (گلوسی فوبیا)، ترس از حضور در جمع (آگورافوبیا) و ترس از خوردن در حضور دیگران (فوبیا).
• اختلال اضطراب فراگیر: نوعی اضطراب مزمن و غیرقابل توجیه است که در آن، فرد دائماً در مورد مسائل مختلف، نگران و مضطرب است.

اگر احساس کردید که هر یک از علائم بالا را دارید، میتوانید به کلینیک روان رشد مراجعه کنید که تخصصی ترین افراد را در زمینه درمان این بیماری دارد که میتوانند شما را راهنمایی کنند.

چگونه فوبیا را تشخیص دهیم؟

تشخیص فوبیا، توسط متخصصان روانشناس و روانپزشک انجام می‌شود. برای تشخیص، متخصص به بررسی علائم، شدت و پایداری ترس، و همچنین اختلال ایجاد شده در زندگی روزمره فرد می‌پردازد. درمان فوبیا نیز غالبا با استفاده از روش‌های روان درمانی، مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) انجام می‌شود. در این روش، به فرد کمک می‌شود تا افکار و باورهای غیرمنطقی خود را در مورد موضوع مورد ترس، شناسایی و اصلاح کند. همچنین، تکنیک های آرام سازی نیز می توانند در کاهش اضطراب و علائم فوبیا موثر باشند.