مقدمه‌ای بر انتخابات آمریکا؛ فشردگی حداکثری در سایه‌ی عدم قطعیت!

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد، در حال حاضر کاندیدای دموکرات‌ها در وضعیت ضعیفی به سر می‌برد

ابوالفضل فاتح

روزنامه‌نگار 

بسمه تعالی 

انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا در ۵ نوامبر ۲۰۲۴ (سه شنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۳) برگزار خواهد شد. گرچه تا این انتخابات هشت ماه باقی مانده است، اما با توجه به تاثیرات بین المللی آن، از هم اکنون گمانه زنی‌هایی دربار‌ه‌ی نتیجه‌ی احتمالی آن آغاز شده است. همچون انتخابات پیشین آمریکا، در سلسله یادداشت‌هایی تلاش خواهد شد به تدریج چشم‌انداز این انتخابات پیش روی مخاطبان محترم قرار داده شود. 

کاندیداها؛

روند معرفی نامزدهای دو حزب اصلی آمریکا روز چهارشنبه (۱۳ مارس) وارد مراحل نهایی خود شد. دونالد ترامپ رقبای درون حزبی خود را پشت سر گذاشته و چراغ سبز دادگاه عالی را نیز کسب کرد. جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری فعلی، نیز به شکل سنتی و بلا منازغ نامزد حزب دموکرات خواهد بود. البته، مباحثی پیرامون سلامت جسمی او درگرفته است که ادامه خواهد یافت. برخی محافل رسانه‌ای حتی از احتمال کناره گیری ناگهانی و جایگزینی افراد سرشناس دیگری نظیر «میشل اوباما» در گردهمایی نهایی دموکرات‌ها در تابستان خبر داده‌اند. در هر صورت تا بایدن خود به تصمیم گیری نرسد، بعید است فرد دیگری را بتوانند به عنوان رقیب او معرفی کنند. 

مولفه‌های داخلی و خارجی موثر بر انتخابات؛

انتخابات تحت تاثیر مولفه‌های داخلی و خارجی متعددی چه در سطح گفتمانی، چه در سطح راهبردی و چه عملکردی خواهد بود، اما به نظر می‌رسد در سیاست داخلی، مولفه‌های اقتصاد، مهاجران به ویژه مهاجرت بی‌سابقه از مرز مکزیک، حقوق سیاهان، و حقوق زنان (سقط جنین) و اقلیت‌های جنسیتی، انرژی‌های بازیابنده، رویکردها به «هوش مصنوعی»، سلامت و بیمه، و نهایتا تسهیلات آموزشی (وام دانشجویی)، محورهای اصلی چالش‌ها و تمایزات گفتمانی کاندیداهای دو حزب را شامل خواهد شد.

در سیاست خارجی مطابق انتظار، جنگ روسیه - اوکراین، تنش‌های منطقه (اسرائیل – فلسطین) به ویژه سرنوشت غزه و ترک یا ماندگاری نظامی در منطقه، رویکردها و سیاست‌ها نسبت به کنترل قدرت فزاینده‌ی چین، ناتو و تجارت جهانی، چگونگی مواجهه آمریکا با پرسش بنیادی «ابر قدرت در معرض چالش یا افول» و مهم‌تر از همه «نقش آمریکا در جهان آینده» و چه بسا تا حدی موضوعاتی نظیر «ایران» یا «تایوان» و «افغانستان» و «عراق» و «یمن»، «عربستان» و نوع ارتباط آمریکا با حکومت‌های «توتالیتر» در جهان وزن اصلی نقدهای انتخاباتی را به خود اختصاص داده و نقطه‌ی نمایش قدرت کاندیدها و سیاست‌هایشان در نسبت با هر یک خواهد بود.

وضعیت «جو بایدن»:

بایدن تاکنون، توقعات بسیاری از رای دهندگان به خود را برآورده نکرده است، گرچه تا حدی در حوزه‌ی اقتصادی و کنترل تورم موفقیت‌های قابل اعتنایی را کسب کرده است. جمع بندی ۹۵ درصد نظر سنجی‌ها - از جمله آخرین نظرسنجی موسسه گالوپ - مربوط به ماه گذشته میلادی (فوریه ۲۰۲۴) ، حاکی از آن است که رضایت از عملکرد بایدن به پایین‌ترین میزان خود در طول ریاست جمهوری او رسیده و عدد پایین ۳۸ درصد را نشان می‌دهد. این نظر سنجی عملکرد بایدن در حوزه‌های سیاست خارجی به ویژه (اوکراین، منازعه‌ی فلسطین – اسرائیل) و علمکرد اقتصادی و رویکرد به مهاجرت را سنجیده است. 

 بایدن در شروع ریاست جمهوری (ژانویه ۲۰۲۱) از رضایتی حدود ۵۷ درصد برخوردار بود. در آگوست همان سال به ۴۴ درصد تنزل کرد، عددی که حتی بعدا هیچگاه از آن فراتر نرفت.

او در آوریل و اکتبر و نوامبر ۲۰۲۳ به پایین‌ترین عدد ۳۷ درصد تنزل یافت و اینک ۳۸ درصد را نشان می‌دهد. شخصیت بایدن از سوی منتقدانش از نظر قدرت رهبری و تصمیم‌گیری، عدم شفافیت و صراحت بیانی، نداشتن ویژگی‌های کاریزماتیک، و تردید در قابلیت‌های سنی و ذهنی مورد انتقاد جدی بوده است. گرچه حامیانش او را قابل اعتمادتر، به لحاظ گفتمانی فراگیرتر و برخوردار از تجربه حاکمیتی طولانی و شخصیتی قابل پیش بینی در عرصه‌ی داخلی و خارجی معرفی می‌کنند.   

وضعیت «دونالد ترامپ»:

دونالد ترامپ، به ویژه از سال ۲۰۲۳ با درگیری و چالش‌های حقوقی فراوانی مواجه بوده است. به دادگاه‌های متعددی فراخوانده شده و با جریمه‌های مالیاتی بسیار سنگینی مواجه شده است. در این حال، تلاش‌ها برای رد صلاحیت او در انتخابات به جایی نرسید و توانست به پیروزی حقوقی مهمی برای حضور در انتخابات ۲۰۲۴ دست یابد. چالش‌های حقوقی تاثیر مهمی بر موقعیت او نداشته و عموما ساختار رسمی حقوقی و سیاسی داخلی و بین المللی را به چالش کشیده و به فساد متهم کرده است. از توانمندی‌های دیگر او، قطبی کردن فضا و شکستن هنجارهای فرهنگی و اتخاذ مواضع بسیار سختگیرانه و به باور بسیاری افراطی نسبت به مهاجران معرفی شده است.

از نظر محبوبیت، می‌توان گفت او مسیری عکس جو بایدن را پیموده است. بر اساس متوسط تمام نظرسنجی‌ها، در حالی که در ژانویه ۲۰۲۱ میزان محبوبیت او به حدود ۳۸ درصد تنزل کرده بود، در یک روند تدریجی به ۴۰ درصد در آگوست ۲۰۲۱ و به ۴۲ درصد در جون ۲۰۲۲ و اخیرا به ۴۳ درصد در فوریه ۲۰۲۴ رسیده است. در این حال، نظرسنجی‌ها نه فراز فوق العاده (شارپ) و نه فرود رادیکالی را پیرامون محبوبیت ترامپ در ماه‌های اخیر گواهی نمی‌کند. او ظاهرا به لحاظ جسمانی و آمادگی ذهنی از شرایط بهتری از بایدن برخوردار است و از این جهت انتقادات کمتری متوجه او بوده است.

البته منتقدان ترامپ، شخصیت رهبری او را تنش زا، بدون اصول اخلاقی و تعهد به نظامات اجتماعی و پرهزینه در سیاست داخلی و به ویژه خارجی می‌دانند و عملکرد او در دوران کرونا را تقبیح می‌کنند. گرچه طرفدارانش، او را در سیاست‌های اقتصادی و نژادی (برتری طلبی سفید)، ارتقاء قدرت نظامی و اولویت دادن به منافع آمریکا ترجیح می‌دهند.

ارزیابی و تحلیل پیچیدگی‌های انتخابات آتی؛

روند نمودار رضایت ضعیف از علمکرد بایدن و محبوبیت ترامپ به همراه پرسش‌ها پیرامون وضعیت جسمی و ذهنی بایدن، سبب شده است که بسیاری از محافل، احتمال بالای پیروزی ترامپ را پیش بینی کنند. اما، شاید این نتیجه‌گیری بسیار زودهنگام باشد. نگاهی به روند نمودارها نشان می‌دهد انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا از پیچیدگی‌های منحصر بفردی برخوردار است. 

بر اساس داده‌های موجود، گرچه روند محبوبیت ترامپ، روندی افزایشی را نشان می‌دهد، اما این محبوبیت از ژانویه ۲۰۲۱ مارس ۲۰۲۴ هرگز از حدود ۴۴ درصد فراتر نرفته است و از بابتی شبیه نمودار انتخابات پیشین ریاست جمهوری آمریکا است. آقای ترامپ از «رای مثبت» یا موافقان سرسخت نسبتا ثابت، و «رای منفی» یا مخالفان سرسخت نسبتا پایدار و معنی داری برخوردار است.

ترامپ و گفتمان او گرچه در حفظ طرفداران سنتی و متعصب خود موفق بوده‌اند، اما در جلب طرفداران جدید به ویژه در میان دانشگاهیان، جوانان و «نسل زِد» و همچنین مهاجران با عقبه‌ی آمریکای لاتین و اسپانیایی زبان آمریکا، هنوز موفقیت چندانی نشان نداده است و هیچ گونه نظر سنجی که نشان از اقبال جدیدی به ترامپ باشد و محبوبیت او را در سطح کل جامعه فراتر از ۵۰ درصد نشان دهد در دسترس نیست. 

در نقطه ی مقابل، آقای بایدن دامنه‌ی فراز و فرود بزرگی را نشان می‌دهد. او این قابلیت را داشته است که در مقطعی رای اکثریت مردم آمریکا را جذب کند، و اینک در پایین‌ترین سطح محبوبیت است. در سوی دیگر، ترامپ هیچگاه رای اکثریت مردم آمریکا را نداشته است. او حتی آن گاه که رئیس جمهور شد بر مبنای آراء الکترال به ویژه آراء ایالت‌های چرخشی رئیس جمهور شد، ولی در همان انتخابات، خانم کلینتون واجد حدود ۵ میلیون رای بیشتر در سطح ملی بوده است. در حقیقت می‌توان گفت از سال ۲۰۱۶ در جامعه آمریکا، در انتخابات ریاست جمهوری گفتمان حزب دموکرات از حزب جمهوری خواه، به لحاظ کمی، حامیان بیشتری داشته است. اما شخصیت و عملکرد کاندیدای ریاست جمهوری و توانمندی یا ضعف کمپین دموکرات‌ها در دفاع از این گفتمان نتیجه‌ی الکترال را تغییر داده است. 

وضعیت فعلی و نقش جنبش‌های موسوم به «پروگرسیو»؛

وضعیت فعلی جامعه آمریکا، به لحاظی بسیار شبیه ۲۰۱۶ و به لحاظی دیگر شبیه ۲۰۲۰ است و هنوز می‌توان گفت نتیجه بیش از آن که وابسته به عملکرد کاندیدای جمهوری خواهان (ترامپ) داشته باشد، وابسته به عملکرد کاندیدای دموکرات‌ها خواهد بود. در سال ۲۰۱۶ خانم کلینتون بیش از آن که به ترامپ ببازد، به اشتباهات خود باخت.

چنانکه نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد، در حال حاضر کاندیدای دموکرات‌ها در وضعیت ضعیفی به سر می‌برد و برای جبران، در مدتی کوتاه باید راه درازی بیپماید. اما او چه بایدن باشد و چه هر فرد دیگر، از یک نکته‌ی مثبت برخوردار خواهد بود؛ بسیاری از دارندگان آراء تعیین کننده، طرفداران جنبش‌های به اصطلاح «پروگرسیو» یا «ترقی خواه» هستند. آن‌ها حاضرند رای ندهند، اما در هیچ شرایطی به ترامپ به دلیل گفتمان «راست گرا» یا افراطی و «برتری جویانه‌ی» نژادی آن رای نخواهند داد. جنبش‌های موسوم به لیبرال و پروگسیو آمریکا، نظیر جنبش زنان، سیاهان، مهاجران و جنبش‌های چپ آمریکا در جستجوی دلیل و بهانه‌ای برای ایستادن پشت کاندیدای دموکرات‌ها هستند. برای آن‌ها کافی است کاندیدای دموکرات‌ها از خود تحرک یا امیدواری قابل تاملی نشان دهد. برای آن‌ها پیروزی شخصی چون ترامپ، نوعی عقبگرد و حتی شکست گفتمانی خواهد بود. همین وضعیت برای آٰراء مسلمانان و حتی گروهی از یهودیان جاری است. با همه نارضایتی‌ها از سیاست‌های بایدن نسبت به فلسطین و جنگ غزه، برای آنان ایستادن پشت ترامپ به مراتب دشوارتر از ایستادن پشت بایدن است و اگر نشانه‌ای مثبت در نزد دموکرات‌ها نیابند، ممکن است بسیاری از آن‌ها خانه نشینی و سکوت را بر حضور ترجیح دهند. 

وضعیت «عدم قطعیت»؛ 

اگر نظرسنجی‌ها و نمودارها ملاک باشد، می‌توان گفت، نتیجه انتخابات آتی آمریکا، به هیچ وجه از هم اکنون برای کاندیداهای دو حزب، مشخص و از پیش تعیین شده نیست و این انتخابات تا آخرین روزها، حوادث و فراز و فرودهای فراوانی را در پیش خواهد داشت و عملکرد فعلی رئیس جمهور آمریکا در ماه‌های آتی و همچنان مناظرات در تصمیم گیری نهایی رای دهندگان «ایالت‌های چرخشی» تاثیرگذاری معنی‌دار خواهد داشت. سطح کمی و کیفی کمپین‌های تبلیغاتی، چگونگی کاربست رسانه‌های اجتماعی، نقش آفرینی هوش مصنوعی، مداخلات شخصیت‌های متنفذ داخلی چون «باراک اوباما» و هر گونه تحولات و مداخلات خارجی در انتخاباتی که از رقابت بسیار نزدیکی برخوردار است، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که درباره‌ی آن در آینده باید بیشتر نوشت.

همچنین، نقش رسوایی‌ها و افشاگری‌های معمول این انتخابات را نیز نباید نادیده انگاشت. البته اثرات این رسوایی‌های احتمالی بر دموکرات‌ها بیشتر است. از زمان به قدرت رسیدن ترامپ، و به هم خوردن نظام ارزش‌های اجتماعی و سیاسی و فردی، شدیدترین رسوایی‌ها هم تاثیر اندکی بر انتخاب جمهوری خواهان داشته است و به نظر می‌رسد رسوایی‌ها و افشاگری‌های احتمالی، عمدتا طرفداران دموکرات‌ها را ترغیب کرده یا مایوس خواهد ساخت. 

بر این اساس، جمهوری خواهان و ترامپ، لزوما کار آسان‌تری از انتخابات ۲۰۲۰، پیش روی نداشته و پیروزی آنان تضمینی ندارد.

چرا که، طرفداران ترامپ به تنهایی برای پیروزی او کافی نخواهند بود. برگ برنده‌ی ترامپ، در ضعف فعلی بایدن و احتمال خانه‌نشینی جمعیت غیر حزبی خواهد بود. انتخابات با مشارکت بالا و با حضور حداکثری جنبش‌های «پروگرسیو» نه تنها به زیان او خواهد بود، که شکست او را قطعی خواهد ساخت. 

 اما، کاندیدای دموکرات‌ها (احتمالا بایدن) نیز در صورت تداوم ضعف‌های فعلی، در موقعیتی نخواهد بود که تکرار پیروزی برای دموکرات‌ها به آسانی در دسترس باشد. اگر از فرصت جبرانی هشت ماه آینده، بهره‌ی کافی نبرد، یا حوادث بین المللی به شکل معنی داری به زیان او بچرخد، یا در حوزه‌ی  اقتصادی تورم فعلی که در شرایط فعلی کنترل شده است و تا حدی نقطه قوت بایدن محسوب می‌شود، از کنترل خارج شده و دچار روندی فزاینده شود، یا این کاندیدا به لحاظ گفتمانی نتواند جنبش‌های «پروگرسیو» را تشویق به حضور حداکثری در انتخابات کند، در نتیجه بخش مهمی از آراء غیر حزبی به صحنه نخواهند آمد و در آن صورت همچون ۲۰۱۶ در تعداد بیشتری از ایالت‌های چرخشی، انتخابات را واگذار خواهند کرد و کاندیدای دموکرات‌ها به خود و عملکرد خود خواهد باخت. و در غیر این صورت، بر خلاف بسیاری از پیش داوری‌ها، پیروزی ترامپ احتمال کمتری خواهد داشت و دموکرات‌ها مجددا پیروز انتخابات خواهند بود.

انتخابات ۲۰۲۲؛ 

گرچه ماهیت و ابعاد انتخابات ریاست جمهوری با انتخابات میان ترم کنگره و سنا تفاوت دارد، اما نتایج آن می‌تواند تا حدی برای تحلیل روندها، دید ایجاد کند.

در انتخابات کنگره و سنای سال ۲۰۲۲، جمهوری خواهان پیشرفت‌هایی نسبت به انتخابات ۲۰۲۰ نشان دادند، اما روندهای پیشین در میان دانشگاهیان، جوانان، سیاهان، مهاجران و زنان تداوم یافت. طبق آمار منتشر شده، همچنان، میزان آٰراء دارندگان مدرک دانشگاهی به کاندیداهای دموکرات ۵۶ درصد و این رقم برای جمهوریخواهان ۴۳ درصد بوده است. در حالی که در میان رای دهندگانی که مدرک دانشگاهی نداشته‌اند، این رقم تقریبا برعکس بوده و میزان آراء برای جمهوری خواهان ۵۷ درصد و برای دموکرات ها ۴۲ درصد بوده است. در میان زنان نیز، ۵۱ درصد حامیان کاندیداهای دموکرات را زنان تشکل می‌دادند و این رقم برای جمهوری خواهان ۴۸ درصد بوده است. اما جمهوری خواهان در میان مردان با ۵۴ درصد حامی بیشتری داشته‌اند. در نزد رای دهندگان با عقبه‌ی اسپانیایی زبان و به طور کلی آمریکای لاتین، نسبت آراء برای دموکرات‌ها ۶۰ درصد و این رقم برای جمهوری خواهان ۳۹ درصد بوده است. سیاهان نیز با نسبت بسیار بالا (۹۳ درصد)، به دموکرات‌ها رای داده‌اند.

نهایتا در انتخابات ۲۰۲۲، بر خلاف پیش بینی‌های برخی محافل که شکست سنگینی را برای دموکرات‌ها پیش بینی می‌کردند، کنگره تنها به صورت نزدیک به جمهوری خواهان ( ۲۲۲ کرسی به ۲۱۳ کرسی) رسید و انتخابات سنا که ماهیتی نزدیک به ریاست جمهوری دارد، با پیروزی دموکرات‌ها ختم شد (۵۱ به ۴۹ کرسی). 

نتیجه گیری؛

بر اساس داده‌های انتخابات ۲۰۲۲ فاصله‌ی جمهوری خواهان و دموکرات‌ها تا حدی نزدیک‌تر شده است. همچنین از روند رضایت و عدم رضایت از بایدن، میزان محبوبیت و عدم محبوبیت ترامپ، و شکاف‌های گفتمانی، ترکیب جنسیتی، سنی و نژادی حامیان هر یک از کاندیداها تا این لحظه می‌توان نتیجه گرفت، فشردگی رقابت‌ها از سال ۲۰۲۰ بیشتر شده است، اما پیروزی هیچ یک از کاندیداها در انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا، هنوز قطعیت و یا حتی برتری واضحی را نشان نمی‌دهد و بی تردید هر یک از دو کاندیدا، کمپین بسیار دشواری را پیش روی خواهند داشت. به گونه‌ای که پیروز نهایی این انتخابات می‌تواند به هر سو چرخش داشته باشد. 

یادآوری: این یادداشت‌ها صرفا احتمالاتی است که بر اساس

الف: تحلیل روندهای گذشته

ب: ارزیابی داده‌های منتشر شده در رسانه‌ها و موسسات نظرسنجی

ج: تجربیات یاددداشت‌ها درباره‌ی انتخابات قبلی آمریکا، ترکیه، عراق و ایران تقدیم می‌شود.

نگارنده تلاش می‌کند حتی المقدور چشم‌اندازی از روند و احتمالات انتخابات آتی آمریکا به مخاطبان محترم ارائه کند. اگر عمری بود، هر گونه تغییرات و احتمالات مختلف از این انتخابات را در یادداشت‌های بعدی در سال آینده، ادامه خواهیم داد (ان شاء الله).

والسلام علیکم و رحمه الله وبرکاته

۲۳ اسفندماه ۱۴۰۲