پیشنهادهای مالی عربستان سعودی به تهران/ سرمایه‌گذاری مشترک نفت و گاز
در حالی که مشخص نیست تهران چقدر پیشنهاد ریاض را جدی گرفته، اما تاکنون از یک جنگ منطقه‌ای جلوگیری شده است/ این یک تحول است. به جای یک رویکرد نظامی‌گرایانه‌تر، اکنون دیپلماسی در استراتژی عربستان وزن زیادی دارد
مقامات سعودی و ایران قبلاً از سرمایه‌گذاری مشترک نفت و گاز صحبت کرده بودند
خبرگزاری بلومبرگ گزارش داده عربستان به تهران پیشنهاد کرده که در قبال خودداری از گسترش بحران نظامی در منطقه، در ایران سرمایه‌گذاری کند
ایندیپندنت فارسی نوشت: هنگام شروع جنگ میان ارتش اسرائیل و نیروهای حماس در نوار غزه، عربستان سعودی تلاش کرده است از راه گفت‌وگو و رایزنی‌های دیپلماتیک با متحدان منطقه‌ای و بین‌المللی‌اش از وقوع درگیری بزرگ‌تر در منطقه جلوگیری کند.
مقام‌های ارشد سعودی بارها تاکید کرده‌اند که چشم‌انداز صلح در منطقه و پایان دادن به مناقشه تاریخی اسرائیل و فلسطینی‌ها مستلزم تشکیل کشور مستقل فلسطین در چهارچوب قطعنامه‌های سازمان ملل و بر اساس مرزهای ۱۹۶۷ است. اما در این میان، به‌نظر می‌رسد سعودی‌ها راهکارهای کوتاه‌مدتی نیز برای جلوگیری از تشدید بحران در دستور کار دارند.
خبرگزاری بلومبرگ روز چهارشنبه، ۲۹ نوامبر (۷ آذر)، در گزارشی نوشت: «عربستان سعودی به مقام‌های جمهوری اسلامی [ایران] پیشنهاد داده است که اگر فعالیت گروه‌های نیابتی وابسته به جمهوری اسلامی، با هدف جلوگیری از درگیری منطقه‌ای متوقف شود، آنگاه عربستان سعودی نیز همکاری‌هایش با ایران را گسترش خواهد داد و حاضر است در ایران، که کشوری تحریم‌شده است، سرمایه‌گذاری اقتصادی کند.»
از زمان حمله‌های مرگ‌بار هفتم اکتبر نیروهای حماس به اسرائیل و آغاز عملیات ارتش اسرائیل در نوار غزه، درگیری‌های پراکنده اما پرشماری نیز میان ارتش اسرائیل و نیروهای حزب‌الله لبنان در نوار مرزی شمال اسرائیل با لبنان گزارش شده است.
علاوه بر عملیات‌های متعدد حزب‌الله لبنان علیه اسرائیل، گروه‌های نیابتی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عراق و سوریه نیز بارها مواضع نیروهای آمریکایی را هدف قرار داده‌اند. این درگیری‌ها به نگرانی از وقوع درگیری بزرگ‌تری در منطقه دامن زده است.
با این حال، در شش روز گذشته، از هنگام شروع آتش‌بس موقت، میزان درگیری‌های پراکنده در نوار مرزی اسرائیل و لبنان کاهش چشمگیری داشته است و نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی نیز به مواضع نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه حمله نکرده‌اند.
روز سه‌شنبه نیز سخنگوی وزارت دفاع آمریکا تایید کرد که از هنگام شروع آتش‌بس موقت میان اسرائیل و حماس، هیچ حمله تازه‌ای به پایگاه‌های نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه گزارش نشده است.
خبرگزاری بلومبرگ به‌نقل از چند مقام آگاه غربی و عربی نوشت پیشنهادهای عربستان سعودی به جمهوری اسلامی، با هدف جلوگیری از تشدید بحران، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مطرح شده است.
در این میان، بلومبرگ به‌نقل از یک منبع ارشد سعودی نوشت در حال حاضر تمرکز اصلی شاهزاده محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران، بر «تنش‌زدایی» متمرکز است.
به‌گفته ربارا لیف، دستیار وزیر امور خارجه آمریکا، دولت آمریکا همراه با عربستان سعودی و دیگر متحدان منطقه‌ای آمریکا تلاش می‌کند جمهوری اسلامی را وادار کند که روند تجهیز نظامی گروه‌های نیابتی موسوم به «محور مقاومت» را که در سوریه، فلسطین، عراق، و یمن فعالیت دارند متوقف کند.
به‌نوشته بلومبرگ، هنوز روشن نیست که مقام‌های جمهوری اسلامی ایران چه پاسخی به پیشنهادهای عربستان سعودی داده‌اند، اما تا این لحظه، از بروز درگیری بزرگ‌تر در منطقه جلوگیری شده است.
با این حال، به نوشته بلومبرگ، مقام‌های عربستان سعودی و متحدان منطقه‌ای ریاض همچنان نگران‌اند که در صورت ادامه عملیات ارتش اسرائیل در نوار غزه با هدف نابودی کامل حماس، احتمال گسترش درگیری‌ها در منطقه وجود دارد
اکو ایران از پیامدهای پیشنهاد عربستان نوشته است: عربستان سعودی در کنار اقدامات آشتی جویانه خود، مسیر دیگری را نیز دنبال می‌کند. باربارا لیف، دستیار وزیر امور خارجه آمریکا، ادعا کرده که واشنگتن با عربستان سعودی و دیگر متحدان عربش کار می‌کند تا از استفاده ایران از درگیری‌ها برای تقویت «محور مقاومت» خود که از لبنان و سرزمین‌های فلسطینی تا عراق، سوریه و یمن را در بر می‌گیرد، جلوگیری کند.
در حالی که مشخص نیست تهران چقدر پیشنهاد ریاض را جدی گرفته، اما تاکنون از یک جنگ منطقه‌ای جلوگیری شده است. سعودی‌ها و متحدان عرب آن‌ها هنوز از احتمال وقوع چنین نتیجه‌ای در صورت ادامه کارزار نظامی اسرائیل نگران هستند، کارزاری که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، قول داده است پس از پایان آتش‌بسی که منجر به آزادی گروگان‌ها شده است، ادامه خواهد یافت.
رویکرد دو جانبه عربستان سعودی ، جلوه‌ای نادر به استراتژی این کشور در قبال ایران -پس از احیای روابط دیپلماتیک در ماه مارس پس از یک وقفه هفت ساله- می‌دهد. این دو کشور مدت‌هاست که به عنوان قدرت ژئوپلیتیک اصلی در خاورمیانه رقابت می‌کنند.
الهام فخرو، پژوهشگر موسسه مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه اکستر، گفت: «این یک تحول است. به جای یک رویکرد نظامی‌گرایانه‌تر، اکنون دیپلماسی در استراتژی عربستان وزن زیادی دارد.»
چیزی که برای پادشاهی در خطر است، حفظ و حتی تعمیق توافق با ایران با میانجیگری چین است که در ماه مارس امضا شد، به ویژه از طریق روابط اقتصادی.
اما همچنین اهداف دیگری مانند کمک به ایجاد کشوری برای فلسطینی‌ها در کنار اسرائیل، عادی سازی روابط با اسرائیل و ایجاد روابط دفاعی نزدیک‌تر با ایالات متحده را دنبال می‌کند- که همه این‌ها ریاض را در برابر تهران قرار می‌دهد. ایران متعهد به نابودی اسرائیل و پایان دادن به حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه است و با راه حل دو کشوری و عادی سازی مخالف است.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران گفت: «اگر کل منطقه به دلیل جنگ غزه شعله ور شود یا اگر موضع متحدان عربستان سعودی در غرب نسبت به ایران تهدیدآمیز باقی بماند، محدودیت‌هایی برای پیشبرد تنش زدایی توسط ایران و عربستان ایجاد می‌شود».
تنش زدایی در ماه مارس در اساس به دلیل تمایل ولیعهد برای به حداقل رساندن تهدیدات علیه برنامه چند تریلیون دلاری تحول اقتصادی داخلی پادشاهی، موسوم به چشم انداز 2030 پدیدار شد. پادشاهی به عنوان بخشی از این تلاش، میلیاردها دلار در خارج از کشور سرمایه گذاری می‌کند، و مقامات سعودی و ایران قبلاً از سرمایه‌گذاری مشترک نفت و گاز صحبت کرده بودند.
یکی از اهداف کلیدی شاهزاده محمد پایان دادن به جنگ ویرانگر هشت ساله‌ای است که او در یمن علیه حوثی‌ها به راه انداخته است، گروهی که توسط ایران حمایت می‌شود و منافع حیاتی عربستان را هدف قرار داده است. در سال 2019، حوثی‌ها مسئولیت حمله موشکی و پهپادی را به عهده گرفتند که نیمی از تولید نفت پادشاهی را برای مدت کوتاهی متوقف کرد.
منابع: ایندیپندنت و اکوایران