پشت پرده دخالت ترکیه و اعراب در حقابه هامون
باید با هر ابزاری که شده، مسئله حقابه را با افغانستان حل کرد و هم توجه داشت که بعضی اقدامات افغانستان دیگر دوستانه نیست؛ بنابراین نباید از افغانستان در مورد حقوق محیطزیست که در حد حقوق بشر است، گذشت
طالبان از اهرم آب برای فشار آوردن به ایران استفاده میکند
حسین سرگزی، رئیس اداره آبخیزداری و حفاظت خاک ادارهکل منابع طبیعی استان سیستانوبلوچستان به هممیهن گفت:
میزان آب خاشرود، زمانی اهمیت پیدا میکرد که رودخانه پریان مشترک هم وجود میداشت، ولی با توجه به اینکه سدکمالخان را روی هیرمند افغانستان ساختهاند، هم رودخانه سیستان و هم پریان مشترک خشک شده و اگر آبی هم بعد از سد رهاسازی شود، در حد حقابه برای پاییندست است و احتمال اینکه آب در پریان مشترک جریان پیدا کند و نهایتاً به هامون پوزک برسد، خیلی کم است؛ بنابراین آب پریان مشترک با خاشرود خیلی نمیتواند شریک شود و کمک کند که هامون پوزک پر شده و بعد به سمت ایران بیاید، اما این آب تماماً به مصرف هامون پوزک در افغانستان میرسید.
دقیقاً مشخص نیست که علت احداث سد خاشرود توسط طالبان چیست، چون افغانستان با ساختن این سد، تیر را به چشم خودش شلیک می کند اما گمان میرود همان جهالتی باشد که ناشی از آن روی همه رودخانهها سد زدند تا فقط آب به ایران نرسد.
سد خاشرود
سد کمالخان از طریق رودخانه هیرمند و پریان مشترک موجب عدم ورود آب به هامون پوزک میشود. سد خاشرود هم روی ورود آب به هامون پوزک تأثیر دارد. سد بخشآباد که روی فراهرود احداث میشود بر هامون صابری تأثیر دارد. همه اینها مانع میشوند که آب وارد هامونها شود و تأثیرات زیست محیطی وحشتناکی خواهند داشت.
پای مداخلات خارجی و کشورهای منطقهای و فرامنطقهای مثل کشورهای عربی و ترکیه در میان است و میخواهند با ایران تسویهحساب زیستمحیطی کنند. با توجه به مسئله ریزگرد و مخالفتی که ما با پروژه گاپ در ترکیه داریم، میخواهند امتیاز بگیرند یا بحثهایی که در غرب کشور آبها را کنترل میکنیم، چهبسا کشورهای دیگر هم چنین ایدهای داشته باشند که از طریق افغانستان یا طالبان به ما فشار بیاورند.
طالبان با جهلی که دارد، تصور میکند با ساخت سد، اشتغال زودبازدهی ایجاد میکند و با اولویت دادن به کشاورزی زودبازده در منطقه میخواهد فوراً مهاجرانی که برمیگردند را اسکان دهند و اشتغال ایجاد کنند؛ بنابراین به مسائل بلندمدت محیطزیستی فکر نمیکنند و میخواهند اراضی کشاورزی را توسعه دهند. طالبان هم تنها اهرمی که میتواند از ایران امتیاز بگیرد این است که منابع آب را کنترل کنند و ایران را به آب افغانستان نیازمند کنند.
افغانستان در دورهای که طالبان وارد شدند، نیروهای متخصصشان از کشور فرار کرده و انسجام تشکیلاتی سدسازیشان از بین رفته بود تا حدی سدسازی را متوقف کردند و در زمینه احداث کانالها و توسعه اراضی کشاورزی تلاش کردند. اما دوباره کشورهای خارجی متوجه هستند که افغانستان بازار خوبی است و میتوانند برگردند، برخی متخصصانشان هم احتمالاً برگشتهاند و دوباره روی موضوع سدسازی تمرکز کردهاند.
ضمن اینکه همه کشورهای خارجی که در افغانستان مطالعه و کار کردهاند از گذشته برنامهشان این بوده که این سدها ساخته شود، کما اینکه نقشه اجرایی سد بخشآباد و کمالخان را که مربوط به ۵۰ تا ۶۰ سال قبل (۱۹۶۴) بوده، پیدا شده و شرکتهای خارجی، مهرشان پای این نقشهها است که آن سالها طراحی کردهاند. افغانستان یا آن کشورها احتمالاً به این نتیجه رسیده است که برای کسب منفعت و توسعه هژمونیشان به افغانستان برگردند و در این شرایط کار کنند.
باید با هر ابزاری که شده، مسئله حقابه را با افغانستان حل کنند و هم توجه داشته باشند که بعضی اقدامات افغانستان دیگر دوستانه نیست؛ بنابراین نباید از افغانستان در مورد حقوق محیطزیست که در حد حقوق بشر است، بگذرند. اقدامات افغانستان تأثیرات بلندمدت دارد، یعنی اگر میخواهد هامون را از حقابهاش محروم کند، بسیاری از گونهها برای همیشه در این منطقه از بین خواهند رفت.
بسیاری از مشکلات روانی و تنفسی و گوارشی و بیماریهای چشمی همراه مردم خواهد بود و نمیشود چشمپوشی کرد. حتی شاید مجبور باشیم برخی از روستاها را جابهجا کنیم. شاید نتوانیم به موقع از فرودگاه استفاده کنیم. قطعاً مردم به فکر مهاجرت خواهند افتاد. اینها اتفاقاتی نیست که حاکمیت چشمپوشی کند. حتماً باید در این زمینهها به مجامع بینالمللی شکایت شود.