در تجمع مردم سیستان درباره حقابه هیرمند چه گذشت؟
مردم شهرستان‌های منطقه سیستان عصر دیروز در اعتراض به عدم تحقق حقآبه هامون و هیرمند از جانب کشور افغانستان تجمع کردند.
مردم شهرستان‌های منطقه سیستان شامل زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز عصر دیروز در اعتراض به عدم تحقق حقآبه هامون و هیرمند از جانب کشور افغانستان در میدان «یعقوب لیث» شهر زابل تجمع کردند.
مردم در این تجمع شعارهایی قبیل «حقآبه حق ماست»، «نجات تالاب هامون, مطالبه حیانی», ”تنگه احد جمهوری اسلامی را دریابید»، «اصلاح بند کمال خان پیام مردم سیستان» و «حقآبه سیستان، آزمون دولتمردان» سر دادند و خواستار مطالبه جدی حقآبه توسط مسئولان از کشور افغانستان و رسیدگی به شرایط دشوار سیستان در پی وقوع بادهای 120 روزه و پراکنده شدن ریزگردها شدند.
مردم سیستان در این تجمع خواستار پیگیری وزارت امورخارجه حقآبه رودخانه هیرمند طبق معاهده 1351، حقآبه زیست محیطی تالاب بین‌المللی هامون، اصلاح سامانه انحرافی بند «کمال خان» و جلوگیری از تکمیل سد «بخش آباد» روی «فراه رود» شدند.
پیش از این نیز در اسفندماه سال گذشته پیرو پیگیری‌های مردمی انجام شده و ارائه مجوز از سوی فرمانداری زابل، مردم سیستان در محل چهارراه شهرداری تجمع و در ادامه به سمت مصلی شهر زابل راهپیمایی کردند. همچنین اردیبهشت‌ماه امسال نیز تجمع قانونی مردم شهرستان‌های منطقه سیستان در خصوص مطالبه حقآبه هیرمند در بستر تالاب خشکیده هامون برگزار شد.
گفتنیست، دی‌ماه 1400 انتشار تصاویر باز شدن دریچه‌های سد کمال‌خان و ورود آب رودخانه هیرمند به‌سمت دشت هامون در استان سیستان و بلوچستان به‌شدت در فضای مجازی دست به دست شد، اتفاقی که برخی آن را نشانه تعامل و بهبود روابط طالبان با ایران در دوره جدید و اعطای حقآبه ایران از هیرمند تعبیر می‌کردند اما این اتفاق بیشتر از یک ماه دوام نیاورد.
با کاهش بارندگی و نزولی شدن حجم ورودی آب به پشت بند کمال‌خان دریچه‌های سد بسته شد و از آن زمان تاکنون هامون دوباره تشنه شد. گروهی از کارشناسان معتقد بودند که رهاسازی آب ارتباطی با تحویل حقآبه ایران ندارد و تنها جریانی است که به‌دلیل افزایش بارندگی در ماه‌های پیش از آن و برای تأمین امنیت سد و جلوگیری از وقوع سیل در افغانستان رها شده است.
موضوع حقآبه هیرمند از زمان جدایی هرات از خاک ایران در سال 1857 میلادی جدی شد. سال 1351 قراردادی موسوم به کمیسیون دلتا افغانستان را ملزم کرد که از جریان هیرمند ثانیه‌ای 26 مترمکعب یعنی سالانه 850 میلیون مترمکعب آب در اختیار ایران قرار بدهد.
تا اینکه سال 1396 هنگام آغاز به کار ساخت سد کمال‌خان؛ مسئولان دولت غنی ارتفاع تاج سد را از آنچه مورد نظر بود بالاتر بردند و این اتفاق بر خشکی هامون اثر زیادی گذاشت. اشرف غنی در روز افتتاح سد کمال‌خان گفته بود: «آب را به کسی مفت نمی‌دهیم و فرآورده‌های خودمان را به همسایه‌ها می‌فروشیم.»
پس از پایان عمر حکمرانی اشرف غنی، نیروهای طالبان بعد از استقرار، وعده‌هایی درباره اعطای حقآبه را بر زبان آورده‌اند اما همچنان در این رابطه اقدام درخورتوجهی صورت نگرفته است،.
این اتفاق با اعتراض رسمی مقامات ایرانی در دستگاه دیپلماسی و وزارت نیرو و حتی شخص رئیس جمهور نیز همراه بوده، چرا که ظاهراً به‌سبب ساختار ایجاد شده بر رود هیرمند بخش زیادی از آب پشت سد به‌جای آزادسازی به‌سمت ایران به شوره‌زار «گودزره» هدایت می‌شود.