واکنش ایران در قبال سیاست روسیه انفعالی است
در بیانیه مشترک وزیران خارجه روسیه و شورای همکاری خلیج فارس بر ضرورت مذاکره ایران با امارات متحده عربی برای حل و فصل اختلاف بر سر جزایر سه‌گانه و یا ارجاع موضوع به دیوان دادگستری بین‌المللی تأکید شده است. موضوعی که می‌تواند ایران را در وضعیت نابهنجاری آن هم از سوی دوستان قدیمی قرار دهد.
نشست روسیه و شورای همکاری خلیج فارس به میزبانی مسکو برگزار شد. AFP - NATALIA KOLESNIKOVA
سال گذشته چین در زمان انعقاد تفاهمنامه توسعه روابط با شورای همکاری خلیج فارس، بر ضرورت حضور ایران در میز مذاکره برای تعیین سرنوشت جزایر سه‌گانه خلیج فارس (که امارات متحده عربی در خصوص آن‌ها مناقشه‌ای به راه انداخته است) تاکید کرد، همین نکته واکنش‌های منفی در داخل کشور براه انداخت.
از دستگاه دیپلماسی تا پیشکسوتان عرصه‌های سیاسی و فعالان رسانه‌ای هر یک اعلام کردند که چین_ به عنوان متحد بزرگ اقتصادی و سیاسی ما_ باید عذرخواهی کند.
حجم تهدیدات به حدی بود که گویی ایران به‌زودی روابط خود با این کشور را قطع خواهد کرد؛ اما چشم بستن بر کشوری که دروازه دور زدن تحریم‌هاست، امری محال به‌نظر می‌رسید؛ به‌ویژه اینکه چند ماه بعد از آن چین، میانجی احیای روابط کشورمان با عربستان سعودی شد و بسیاری بر این باور بودند که این احیای روابط نه تنها اقتصاد ایران را تقویت خواهد کرد، بلکه پای آمریکا به‌عنوان دشمن همیشگی و شماره یک جمهوری اسلامی را از منطقه خواهد برید.
رابطه با عربستان، خیانت چین به جزایر ایرانی را به فراموشی سپرد
از ذوق این تجدید رابطه با عربستان، دستگاه دیپلماسی تا پیشکسوتان عرصه‌های سیاسی و فعالان رسانه‌ای، اقدام توهین‌آمیز چین درباره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را فراموش کردند و امید آن را داشتند تا دلار از 50 هزار تومان به قیمت زمستان گذشته یعنی زیر 30 هزار تومان برسد تا بعد از آن بتوانند برای توسعه همه‌جانبه طرح و نقشه بریزند.
بنابراین آنقدر در پاسخ‌دهی مناسب به اقدام توهین‌آمیز چین تعلل و بی‌سلیقگی رخ داد که حالا روسیه هم پا جای پای چین گذاشته و در همان جمع شورای همکاری خلیج فارس، بیانیه‌ای می‌دهد و از ایران می‌خواد درباره جزایر سه‌گانه بر سر میز مذاکرات بنشیند.
چین در عربستان و روسیه در پایتختش علیه جزایر سه‌گانه بیانیه صادر کردند
مسکو، روز دوشنبه ۱۹ تیر، میزبان نشستی با محوریت «گفتگوی راهبردی روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس» بود. در این نشست علاوه بر وزیر امور خارجه روسیه و شش کشور عضو این شورا، دبیرکل شورای همکاری نیز حضور داشت.
شورای همکاری خلیج فارس و روسیه در پایان این نشست با انتشار بیانیه‌ای، بار دیگر ادعای مالکیت جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس را مطرح کرده و اعلام کردند: این وزیران نسبت به حمایت از تمامی تلاش‌های صلح‌آمیز، از جمله ابتکارات امارات متحده عربی و تلاش‌های این کشور برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز در مورد موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه با دیوان بین‌المللی دادگستری تاکید می‌کنند.
البته بیانیه روسیه تفاوتی با بیانیه چین دارد، چینی‌ها در عربستان سعودی این بیانیه را امضا کردند اما روس‌ها در پایتخت کشورشان مسکو، بیانیه را به امضای وزرای خارجه کشورهای عربی رسانده و آن را منتشر کرده‌اند.
حالا روسیه بعد از چین، دومین کشور ابرقدرتی است که به امارات متحده عربی این حق را داده تا موضوع مالکیت بر جزایر سه‌گانه ایرانی را پیگیری کند.
در بیانیه مشترک وزیران خارجه روسیه و شورای همکاری خلیج فارس بر ضرورت مذاکره ایران با امارات متحده عربی برای حل و فصل اختلاف بر سر جزایر سه‌گانه و یا ارجاع موضوع به دیوان دادگستری بین‌المللی تأکید شده است. موضوعی که می‌تواند ایران را در وضعیت نابهنجاری آن هم از سوی دوستان قدیمی قرار دهد.
واکنش‌ها به اقدام روسیه در ایران
جمهوری اسلامی ایران از زبان سخنگوی وزارت خارجه به انتشار این بیانیه اعتراض کرد. ناصر کنعانی همچنین گفت: «این جزایر تعلق ابدی به ایران داشته و صدور اینگونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایرت دارد.»
سیاسیون و چهره‌های فعالی که در رسانه‌ها حضوری فعال دارند هم نسبت به این بیانیه واکنش نشان دادند.
به دستاوردهای انقلابیون انقلاب ندیده افزوده شد!
جواد امام، مدیرعامل بنیاد باران (متعلق به محمد خاتمی و جمعی از وزرای و استانداران دولت اصلاحات) درباره این بیانیه نوشت: «دستاوردهای درخشان دیپلماسی انقلابیونِ انقلاب ندیده و مماشات در برابر برخوردهای تحقیر‌آمیز چین و روسیه یکی پس از دیگری در حال رونمایی است! متأسفانه امروز شاهد زیر سوال رفتن استقلال، تمامیت ارضی و عزت ملت بزرگ ایران که برای حفاظت از مرزها و آب و خاک مردانه جنگیدند هستیم.»
روس‌ها ساده‌لوح‌اند!
علی‌اکبر ولایتی هم که از بزرگان جریان اصولگراست به بیانیه مشترک روسیه و شورای همکاری خلیج فارس علیه مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه واکنش نشان داد اما تلاش کرد تا در تخریب چهره روس‌ها، کمال سیاسی‌گری را به‌کار ببندد. او در این باره گفت: «این اقدام از نوع بعضی سادگی‌هایی است که بعضاً از روس‌ها دیده می‌شود. گمان می‌کنند که با تأیید چنین ادعای نامربوطی، روابط اقتصادی خوبی در آینده با امارات خواهند داشت. نکته مهم و تأسف‌بار که در روزهای اخیر اتفاق افتاده، صدور بیانیه مشترک بین روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است که در این باره به دوستان روس خود می‌گوییم که سادگی نکنند.»
در تعامل با روسیه باید تجدید نظر کرد
اما در مقابل، سید حسن خمینی، واکنش تندی نسبت به اقدام روسیه گرفت و با تأکید بر اینکه مسئولان سیاست خارجی در نوع تعامل خود با اینگونه کشورها تجدید نظر کنند، اعلام کرد: «بحث دفاع از تمامیت ارضی کشور و حفظ هر وجب از سرزمین ایران موضوعی است که مردم ایران بر سر آن با کسی تعارف ندارند. مسئولان کشورهای خارجی هرگز نباید به خود جرات دهند که درباره سرزمین ایران اظهارات سخیف داشته باشند.»
هشدار به روس‌گراها
همچنین علی مطهری، اصولگرایی که گاهی افکار تند او دامن اصولگرایان را هم می‌گیرد، طعنه‌ای به طرفداران این تفکر سیاسی زده و گفته است: «حمایت روسیه از ادعای شورای خلیج فارس درباره جزایر سه‌گانه هشدار دیگری است به روس‌گرایان داخلی ما که از شرق‌گرایی دست بردارند و به سیاست «نه شرقی نه غربی» و ایجاد توازن میان شرق و غرب برگردند. این رفتار روسیه طبیعی است چون ایران را به خاطر غرب‌ستیزی افراطی‌اش محتاج خود می‌دانند.»
ولی طرفداران ارتباط همه‌جانبه کشورمان با روسیه نظر دیگری دارند، از جمله فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در واکنش به موضع‌گیری روسیه درباره جزایر سه‌گانه به این گفته که «روس‌ها در برخی از موضوعات بین‌المللی کنار جمهوری اسلامی بوده‌اند و توقع این اقدام را از آن‌ها نداشتیم» بسنده کرده است. البته تأکیدی هم دارد که می‌تواند قابل توجه باشد؛ «روس‌ها مرتکب خطای تاریخی شده‌اند.»
هم روس‌گرایی و هم غرب‌گرایی
در میان واکنش‌ها، محمدجواد ظریف که دیپلماتی همه‌جانبه‌نگر است و غرب‌گرایی بدون توجه به شرق و شرق‌گرایی بدون رابطه با غرب را دچار اشکال می‌داند، از این فرصت برای بیان اندیشه دیپلماسی خود استفاده کرده و گفته است: «تهران ادراک اشتباهی از وضعیت روابطش با روسیه دارد؛ فکر می‌کند روسیه می‌تواند متحدش باشد ... برای ایران ضد روس و ضد آمریکا بودن خطرناک است. زیرا باید منافع ملی‌مان را اولویت قرار دهیم و سپس مخالفت با سلطه آمریکا را مدنظر قرار دهیم.»
او البته تأکیدی هم دارد: «امروز روسیه در هیچ حوزه‌ای توان رقابت ندارد جز آنچه آن را توازن راهبردی می‌خواند و هدفش آن است که مانند آمریکا دنیا را چندین بار نابود کند. رفتن روسیه به سمت اوکراین، فریادی بود برای آنکه با این کشور مذاکره کنند.»
منافع ملی ما تأمین نمی‌شود
احمد زید آبادی، فعال سیاسی و رسانه‌ای هم نظری مشابه به نظر ظریف دارد. او گفته است: «متأسفانه مسئولان ایرانی، با اقتضائات یک سیاست خارجی صحیح و متوازن و تأمین‌کننده منافع ملی کشور آشنایی ندارند و با پیش گرفتن یک سیاست ضدغربی، مجبور به باج‌دهی به روسیه و چین شده‌اند. در مقابل، همین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس که مسئولان ایرانی تا همین چند ماه پیش آنان را به انواع و اقسام حماقت‌ها و خودفروشی‌ها متهم می‌کردند، با درایتی عجیب، روابط خود را با تمام قطب‌های قدرت در جهان متوازن کرده‌اند و از کمک و یاری همه آن‌ها در جهت تامین منافع خود سود می‌جویند.»
اما جالب توجه اینکه در میان این توصیه‌ها برای ایجاد توازن روابط با تمامی قدرت‌ها، ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران که توسط دولت اداره می‌شود و از جمله رسانه‌های تحت اختیار دولت برای بیان استراتژی‌های آن است، در یادداشتی اعلام کرد؛ «مسکو متحد استراتژیک ما نیست»!