عید فطر امسال چه روزی است؟

به گزارش مستقل آنلاین؛ رئیس کمیته علمی ستاد استهلال گفت: پیش بینی کارشناسان این است که هلال ماه شوال المعظم روز پنجشنبه قابل رویت نیست و به نظر می‌رسد شنبه دوم اردیبهشت عید سعید فطر باشد.

به نوشته خبرگزاری صدا و سیما، حجت الاسلام موحد نژاد در گفتگوی ویژه خبری، ساز و کار فعالیت ستاد استهلال را تشریح کرد.

سوال: سازوکار فعالیت ستاد استهلال به چه صورت است و طی این سال‌ها چه اقداماتی انجام شده است؟

حجت الاسلام موحد نژاد: از سال ۸۳ که مشغول در ستاد شدم روالی که داشته قبل از این زمان هم ستاد در دفتر مقام معظم رهبری فعالیت داشته، ولی به شکل تقریباً جدیدش از حدوداً سال ۸۳ فعالیت‌های خود را شروع کرد، طبق دستوری که مقام معظم رهبری دادند آموزش‌های نجومی لازم، کار با ابزارها، کار با تلسکوپ، دوربین‌های دو چشمی آموزش داده شد.

آموزش‌های نجومی لازم که وقتی می‌خواهند برای استهلال اقدام کنند بدانند که کدام بخش از آسمان را باید نگاه کنند و از چه روش‌هایی استفاده کنند، به خاطر دارم در آن زمان حدود ۱۵۰ نفر از نقاط مختلف کشور دعوت شدند و آموزش‌های لازم داده شد و ستاد‌های استهلال به شکل استانی عمل می‌کنند یکی از چیز‌هایی که از بنده سوال می‌کنند گاهی می‌گویند چند گروه اعزام کردید به نقاط مختلف کشور، بنده عرض می‌کنم که ما چنین برنامه‌ای نداریم الحمدالله توان‌های خوبی در استان‌ها وجود دارد هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ اینکه پشتیبانی‌هایی که لازم است صورت گیرد، از جهت وسایل نقلیه، ابزار آلات رصدی الحمدالله در استان‌ها صورت می‌گیرد.

سوال: ستاد‌ها در طول سال دائمی کار می‌کنند یا فقط در ماه رمضان مشغول فعالیت هستند؟

حجت الاسلام موحد نژاد رئیس کمیته علمی ستاد استهلال: فعالیت ستاد‌ها در طول سال است یعنی در واقع ۱۲ بار استهلال در کشور انجام می‌گیرد، ۱۲ ماه قمری که تمام ماه‌ها استهلال انجام می‌گیرد، منتهی آن چیزی که به بیشتر به چشم می‌آید استهلال هلال ماه رمضان و شوال است که واجب شرعی به آن مرتبط است، فعالیت‌های استهلال در ماه‌های دیگر هم انجام می‌گیرد و گزارش‌ها هم ثبت می‌شود.

سوال: خروجی این گزارش‌ها بیشتر در کجا مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

حجت الاسلام موحد نژاد: مردم می‌توانند گزارش‌های استهلال را که هر ماه انجام می‌گیرد می‌توانند در سایت مقام معظم رهبری (لیدر دات آی آر) می‌توانند ببییند، در بخش احکام شرعی که بروند یک بخش استهلال است، استهلال که انجام می‌گیرد و گروه‌ها گزارش‌ها را به ستاد منعکس می‌کنند همان شب یا اگر تاخیری شود فردا صبح اش این گزارش‌ها گذاشته می‌شود.

این گزارش‌ها هم به نحو دقیقی است که اولاً کدام شهر‌ها بوده جا‌هایی که هلال را دیده اند هوا صاف بوده یا قدری غبار داشته یا اگر جایی دیده نشده مشکل چه بوده، با شکل عادی یا مسلح بوده تمام این‌ها با دقت ارزیابی می‌شود، حتی اگر عکسی از هلال گرفته شده باشد این عکس‌ها موجود است، گزارش‌ها آن طور که به خاطر دارم حداقل حدود ۸ یا ۱۰ سال گذشته گزارش‌های قبلی هم موجود است.

سوال: گروه‌های رصد به چه صورت عمل می‌کنند، چند نفر هستند و چه تجهیزاتی دارند؟

حجت الاسلام موحد نژاد: گروه‌های رصدی افرادشان متفاوت است، ولی ما گروه‌های رصدی را معمولاً بالای سه نفر داریم، گاهی اوقات بعضی‌ها علاقمند هستند می‌آیند به آن گروه می‌پیوندند، ولی حدوداً معمولا گروه‌ها را بین سه تا پنج نفر داریم، تجهیزاتی که دارند بیش از نیمی از گروه‌ها که حدود صد گروه هستند مجهز به تلسکوپ هستند، همه گروه‌ها دوربین‌های دو چشمی دارند (دوربین‌های شکاری) حداقل تجهیزاتی است که همراه همه گروه‌ها است.

سوال: این گروه‌ها در همه استان‌ها فعال هستند؟

حجت الاسلام موحد نژاد: بله برخی استان‌ها فعالیتشان بیشتر است و تعداد گروه‌ها بیشتر است، قدیمی‌تر و زودتر شروع به فعالیت کرده اند، ولی بعضی از استان‌ها هستند که دیرتر به این کار اقدام کردند و گروه هایشان تعدادشان کمتر است، ولی واقعیت بله پراکندگی گروه‌ها در استان‌های مختلف پراکندگی خوب و قابل قبولی است.

سوال: این گروه‌ها وقتی می‌خواهند رصد کنند به چه مناطقی می‌روند؟ مناطق باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

حجت الاسلام موحد نژاد: البته هلال‌ها مختلف هستند، یک وقت‌هایی هلالی است که خیلی به لحاظ مشخصات نجومی مشخص است که این هلال برای دیدن راحت است، به اصطلاح می‌گوییم ارتفاع از افق خوب و قابل توجه است، مثلا بالای ۱۰، ۱۲ درجه باشد، این‌ها هلال‌های نسبتاً ساده‌ای هستند، لازم نیست که به جای خیلی مرتفعی گروه‌های استهلال بروند.

جایی که مانعی در افق غربی نباشد می‌روند و هلال را مشاهده می‌کنند، بعضی از هلال‌ها دشوار هستند یعنی مشخصات نجومی هلال نشان می‌دهد که این هلال بحرانی است، هلالی که لب به لب رویت است یعنی اگر مقداری شرایط جوی نامساعد باشد ممکن است دیده نشود، اینکه سعی می‌کنند به ارتفاعات بروند و هوای شفاف تری داشته باشد که استهلال کنند.

سوال: زمانی که قرار است که هلال ماه مبارک رمضان یا شوال رویت شود اگر شرایط جوی مهیا نباشد، چطور عمل می‌کنند؟

حجت الاسلام موحد نژاد: موارد بوده، اما خیلی کم اتفاق افتاد، بعضی وقت‌ها پیش بینی هواشناسی این بود که در تمام سطح کشور هوا ابری است، در ۱۷، ۱۸ سال اخیر که بنده در جریان استهلال بودم در دوسال مختلف از هواپیما استفاده شد یعنی دو گروه یک گروه در شمال کشور یک مسیری را انتخاب کردند و یک گروه دیگر در بخش‌های جنوبی اقدام کردند.

منتهی به صرف دیدن از هواپیما اکتفا نشد، خاطر دارم در یکی از سفر‌های هوایی بودم که بنده هم هلال را دیدم بعد که آمدیم گزارش رسید که یک گروه هم در نجف آباد هلال را دیدند وقتی گزارش‌ها خدمت مقام معظم رهبری ارائه شد، این شد که دو سفر هوایی که بالای ابر‌ها انجام می‌گیرد هلال را دیدند و یک گروه هم در نجف آباد دیدند، ایشان فرمودند در زمین هم امکان رویت بوده منتهی، چون در سطح وسیع ابر بود بنابراین طبیعی است که جای دیگر نبینند به همین اکتفا شد و اعلام اول ماه صورت گرفت.

خیلی کم سفر هوایی به کار گرفته می‌شود، طراحی آن هم به لحاظ علمی دشوار است، بعضی از کشور‌ها اقدام به سفر هوایی کرده اند، اما موفق نشد ند، چون طراحی اینکه در چه مسیری هواپیما حرکت کند به لحاظ علمی کار قابل توجهی است.

سوال: بحث استهلال که صحبت می‌شود همیشه نکته‌ای که به آن توجه می‌شود، محاسبات و علم نجوم است، چطور از علم نجوم در بحث استهلال و رصد استفاده می‌شود؟

آقای علیرضا بوژمهرانی عضو ستاد استهلال در ارتباط تصویری با برنامه گفتگوی ویژه خبری: موضوع رصد هلال دو وجهه دارد، یک وجهه محاسبات نجومی و دیگر وجهه مسائل فقهی و احکام شرعی است، ما رصد گران در قسمت نجومی کار می‌کنیم، به قدری خلقت آسمان و زمین و چرخش آن‌ها به قدری نظم دارد که بر اساس قوانین فیزیک و قواعد ریاضی خیلی راحت با استفاده از نرم افزار‌های مختلفی که در دسترس است محاسبه کرد که زمان تولد ماه نو چه زمانی و چرخش ماه به دور کره زمین چه زمانی است.

ما تمام این محاسبات را داریم منتهی این محاسبات یک بحث و موضوع رویت با ابزار موضوع دیگری است، ما با استفاده از این نرم افزار‌ها و مختصاتی که از داخل ان‌ها استخراج می‌کنیم می‌توانیم موقعیت ماه را در آسمان تعیین کنیم که ماه کجاست، اما اینکه مختصات باید به چه اندازه‌ای برسد که ماه قابلیت رویت پیدا کند موضوع دیگری است، در حقیقت ما موضوع دیگری داریم به نام تولد ماه نو که می‌گوییم هر زمانی که مرکز خورشید، ماه و زمین که دریک صفحه قرار گیرد.

در آن زمان ماه نو از نظر نجومی متولد شده، اما از نظر شرعی باید انقدر زمان سپری شود از مقارنه که هلال ماه ضخامت پیدا کند تا قابلیت دیدن پیدا کند، سالیان متمادی است که رصد گران هلال در سطح دنیا تلاش می‌کنند می‌بینند که چقدر زمان از مقارنه بگذرد، یا ضخامت هلال به چه اندازه‌ای برسد یا جدایی زاویه بین ماه و خورشید به چه حدی برسد هلال قابلیت رویت پیدا می‌کند.

سوال: با توجه به پیشرفت‌هایی که در حوزه علم اتفاق افتاده، با دقت خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی را محاسبه می‌کنند، با توجه به این شرایط چه نیازی به استهلال است؟

حجت الاسلام موحد نژاد رئیس کمیته علمی ستاد استهلال: واقعیت این است که استهلال به لحاظ شرعی برای افرادی اطمینان ایجاد می‌کند، الحمدالله فق‌های ما روی اصول قوی فقهی که دارند و بحث‌هایی که می‌کنند در رساله‌های خودشان این را آورده اند که اگر کسی به محاسبات نجومی یقین داشته باشد یا حتی اطمینان داشته باشد، همین کافی است و باید به همین عمل کند.

در واقع اینجا خود یقین و مبانی نجومی کفایت می‌کند، ولی آیا این یقین و اطمینان برای همه حاصل می‌شود، برای کسانی که کار تجربی و علمی کرده اند حاصل می‌شود، همین را فق‌ها می‌فرمایند کافی است، ولی این اطمینان برای همه حاصل نمی‌شود و نمی‌دانند و بر چه مبنایی است، ولی وقتی کار عملی صورت می‌گیرد می‌گویند که اگر بود این‌ها می‌دیدند، دوستان ما به این شکل است که تلسکوپ را تنظیم می‌کنند و به سمت ماه می‌برد.

درواقع کار عملی است به قول بعضی دوستان حتی راستی آزمایی برای بعضی از هلال هاست، واقعیت این است که در اهل فن هم در بعضی از هلال‌ها این‌ها با هم اختلاف می‌کنند بعضی‌ها می‌گویند هلال در ایران دیده نمی‌شود و یا دیده می‌شود، بعضی‌ها می‌گویند در غرب دیده و در شرق نمی‌شود، در برخی از هلال‌ها که اسم آن را بحرانی می‌گذاریم در آن‌ها خود کارشناسان منتظر نتایج کار هستند، در واقع ستاد استهلال همین کار را انجام می‌دهد حتی در مورد راستی آزمایی و تقویم، تقویم قبل از اینکه سال شروع شود استخراج می‌شود و ناشران آن را چاپ می‌کنند، ولی بعد به واسطه همین استهلال راستی آزمایی صورت می‌گیرد که آیا این تقویم درست است یا خیر، این یعنی اطمینان شرعی را ایجاد می‌کند.

سوال: در چند سالی که گذشته از فعالیت‌های استهلال چقدر فناوری و علوم و دانش‌های نوین استفاده شده است؟

حجت الاسلام موحد نژاد رئیس کمیته علمی ستاد استهلال: الحمدالله اطلاعاتی که نسبت به برخی از کشور‌های اسلامی ما وضعیت خیلی خوبی داریم یعنی هم گروه‌های استهلال ما خوب و با تجربه هستند و بعضی از آن‌ها دارای رکورد‌های جهانی هلال هستند، ما سطح خوبی الحمدالله داریم علت هم این است که جوانان ما وقتی متوجه می‌شوند که این کار ارزش علمی و هم ارزش دینی دارد تاثیر گذار است.

بالاخره سه چهار گروه هلال را می‌بینند و تلاش می‌کنند و با همین اطمینان حاصل می‌شود به اینکه هلال قابل رویت است، بر طبق این اعلام اول ماه صورت می‌گیرد حتی گاهی خلاف تقویم، وقتی جوانان ما افراد با انگیزه و تحصیل کرده می‌گویند این یک کار علمی و اثر گذار است که انصافاً بر روی آن‌ها خیلی تلاش می‌کنند، از تمام امکاناتی که در دنیا وجود دارد تماماً استفاده می‌کنند، الحمدالله ما چیزی کم نداریم بلکه دست بالایی هم داریم، در بعضی بحث‌هایی که نمایندگان کشور‌های اسلامی گاهی همایش‌هایی در سطح بین الملل اسلامی برگزار شده دیدیم که حرف برای گفتن زیاد داریم.

سوال: گروه‌های مردمی هم بر روی بحث رویت خودشان ورود می‌کنند؟

حجت الاسلام موحد نژاد رئیس کمیته علمی ستاد استهلال: بله گروه‌های مردمی هم خودشان استهلال می‌کنند، شماره تلفن‌های دفتر در آن شبکه استهلال که انجام می‌گیرد در اختیار همه است، اگر هم نباشد می‌روند پیش یکی از علمای شهر می‌گویند ما هلال را دیدیم تماس گرفته می‌شود و گزارش خودشان را می‌دهند، ما گزارش‌های مردمی را هم ثبت می‌کنند البته گروه‌های استهلال هم مردمی هستند برای اینکه هیچ تشکیلاتی به معنای اینجطوری ندارد کسی به عنوان کارمند استهلال نداریم.

سوال: خود ستاد از دولت بودجه می‌گیرد؟

حجت الاسلام موحد نژاد: این یک کار داوطلبانه در سطح کشور است، معمولا ستاد‌های استهلالی در استان هستند که ان‌ها این برنامه ریزی‌ها را انجام می‌دهند که معمولاً زیر نظر امام جمعه مرکز استان یا نماینده رهبری در استان هستند، ولی اینکه ما یک کارمند داشته باشیم که حقوق بگیرد خیر ما یک نمونه هم نداریم، هیچ کسی بابت استهلال حقوق نمی‌گیرد فقط بر اساس علاقه فردی است.

در سرما و گرما بعضی جا‌ها در ارتفاعات پرخطر می‌روند ستاد حداقل کاری که می‌کند این دوستانی را که می‌روند بیمه می‌کند، در واقع این کار کاملاً داوطلبانه است حتی جالب است بدانید کسانی که در خود ستاد استهلال مرکزی در دفتر مقام معظم رهبری گزارش‌ها را جمع آوری می‌کنند کار‌های دیگری هم غیر از این دارند که این کار یکی از کارهایشان است، یعنی یک نفر کارمند چه در خود استان چه در ستاد استهلال مرکزی نداریم که از رویت استهلال حقوق بگیرد.

سوال: دفتر ستاد استهلال فقط بحث هماهنگی و مدیریت این فضا را بر عهده دارد؟

حجت الاسلام موحد نژاد: بله همینطور است، برای تشکر هدایای نسبتاً کمی می‌دهیم.

سوال: در چند سالی که گذشته چقدر بحث تولید علم و افزایش فناوری به کمک این حوزه آمده است؟

آقای بوژمهرانی عضو ستاد استهلال: بدون هیچ گونه حس ناسیونالیستی عرض می‌کنم، ما به حمدالله رصدگران بسیار بسیار پرتوانی درسطح کشور داریم که با جدید‌ترین ابزار فنی موجود در جهان به کار رصد و رویت هلال ماه می‌پردازند، نکته‌ای که وجود دارد اینکه ما تلاش می‌کنیم ببینیم حد پایین یا مینیموم جدایی زاویه ایی بین ماه و خورشید که گفته اگر هلال ماه بخواهد شکل بگیرد حداقل جدایی زاویه‌ای باید ۷ درجه باشد که رصد گران ما تلاش می‌کنند خودشان را به این حد برسانند.

چون واقعا وقتی جدایی زاویه‌ای به هفت درجه نزدیک می‌شود هلال بسیار بسیار باریک می‌شود و یکپارچه نیست، در این زمینه تلاش می‌کنند و بر روی مسائل نظری کار می‌کنند از طرفی بر روی پردازش تصویر هلال کار می‌کنیم، بعضاً هلال‌هایی داریم که با چشم یا با ابزار تلسکوپ مستقیماً نمی‌توانیم هلال را ببینیم، ولی عکس می‌گیریم از آن قسمت آسمان و در پردازش تصویر می‌توانیم هلال را شناسایی کنیم.

این کار ارزش شرعی ندارد، اما به ما کمک می‌کند برای مدل سازی‌هایی که پیدا کنیم که در چه جدایی زوایه هلال شکل می‌گیرد، در زمینه عکاسی از هلال ماه به جرات می‌توانم بگویم رصدگران ما تعدادشان از جمله خود بنده یک بایگانی بسیار غنی از انواع هلال‌هایی که رصد می‌شود دارند، این تصاویر باز مورد استفاده علمی برای شناسایی قرار می‌گیرد، مطالعات تئوری هم ما در سطح کشور انجام می‌دهیم تعدادی از رصدگران معیار‌هایی را ارائه می‌کنند که بر اساس آن معیار‌ها می‌توانیم پیش بینی کنیم که هلال‌های آتی قابلیت رویت پذیری به چه صورت است.

تا قبل از وجود این معیار‌ها ما تمام معیار‌هایی که استفاده می‌کردیم معیار‌های خارجی بوده، اما حداقل الان سه معیار بسیار معتبر و بسیار کارآمد در داخل کشور داریم، به هر حال در عرصه نجومی رویت هلال فعالیت بسیار بسیار گسترده‌ای در سطح کشور انجام می‌شود.

سوال: یادی کنیم از رصدخانه تمام ایرانی که یکی از بی نظیر‌ترین رصد خانه‌ای که از سال جدید فعالیت خود را شروع کرد، در این مسیر کمک کرد درست است؟

آقای بوژمهرانی: موضوع فعالیت آن رصد خانه راجب موضوعات عمدتاً کیهان؟ شناسی است شاید در رویت هلال ماه استفاده نشود، در عرصه‌های مختلف اختر شناسی توانمندی‌های بسیار زیادی در داخل کشور وجود دارد، ما ارتباطات با همکاران خارجی هم داریم و کار‌های مشترک هم انجام می‌دهیم که بتوانیم سطح دانش نجومی خودمان را در این رابطه افزایش دهیم.

سوال: پیش بینی شما از اینکه عید چه روزی باشد چیست؟

حجت الاسلام موحد نژاد رئیس کمیته علمی ستاد استهلال: طبیعتاً بر اساس پیش بینی‌ها پنجشنبه هلال دیده نخواهد شد، پس بنابراین جمعه می‌شود سی ام ماه و شنبه می‌شود اول ماه، به هر حال ستاد استهلال کار خود را با دقت انجام می‌دهد.