شاعران هویت ساز، از رابرت برنز اسکاتلندی تا فردوسی توسی

چند روز پیش، مجلس بزرگداشت رابرت برنز Robert Burns شاعر ملی اسکاتلند در گلاسگو بزرگترین شهر اسکاتلند برگزار شد. از سوی اسکاتلندی‌های سراسر جهان، زادروز تولد برنز در ۲۵ ژانویه همه‌ساله، به مدت یک هفته جشن گرفته می‌شود و معمولا برای این که مردم در روزهای عادی به کار و زندگی معمولی‌شان برسند، جشن ویژه در پایان هفته برگزار می‌شود.

رابرت برنز که اسکاتلندی‌ها عاشقانه او را رابی برنز می‌گویند، نماد فرهنگ و سمبل استقلال تاریخی اسکاتلند است. اشعار عاشقانه او به اکثر زبان‌های معتبر جهان ترجمه شده و مواضع اجتماعی و سیاسی او در صدها کتاب و هزاران مقاله نشر و مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته شده است.

دانشگاه گلاسگو موسسه ویژه برنزپژوهی دارد و سروده‌های این شاعر را که همزمان با انقلاب کبیر فرانسه و جنگ‌های استقلال آمریکا می‌زیست، به مخاطب جهانی عرضه می‌کند.

چارچوب فکری این شاعر در مجموعه‌ای از سنت‌های بومی، آزادی و لیبرالیسم و با حساسیت‌های اجتماعی و سوسیالیسم، صورت‌بندی می‌شود.

برنامه امسال جشن تولد برنز در گلاسگو، شامل برنامه‌های متنوع دکلمه اشعار برنز، پخش کلیپ زندگی و آثار او، اجرای موسیقایی و نمایش اشعار او، پذیرایی با غذای سنتی هگس (موضوع یکی از اشعار برنز) و سخنرانی میان‌فرهنگی به عنوان «نگاه یک چهره بین‌المللی به یک شاعر ملی» بود. 

در این مراسم پروفسور امین به جایگاه و نقش زبان و ادبیات به عنوان یکی از مولفه‌های هویت ملی در فرهنگ‌های مختلف جهان، صحبت کرد. 

 استاد امین در این سخنرانی، نخست از مفهوم و مختصات ملت و ملی در حقوق بین الملل سخن گفت و بعد به داشتن زبان و فرهنگ مشترک برای تحکیم هویت ملی پرداخت. سپس نقش شاعر ملی را در تحکیم هویت ملی بر زبان آورد. به نظر استاد حسن امین، روبرت برنز شاعر ملی اسکاتلند است، چون با پیوستن اسکاتلند به انگلیس در ۱۷۰۷ و پایان دادن به استقلال اسکاتلند مخالف بود. اما کشورهای دیگر هم شاعر ملی خودشان را دارند. برای مثال ما هم در کشورهای فارسی زبان ایران افغانستان و تاجیکستان، هزار سال پیش شاعری داشتیم به نام فردوسی که هویت ملی و فرهنگی ما مرهون کوشش‌های اوست.

 بی‌گمان شاعران بزرگ‌ مهمترین کسانی هستند که بر هویت و جهت‌گیری فرهنگی جامعه خودشان اثر گذاشته‌اند. از این رو شکسپیر در انگلیس، گوته در آلمان، دانته در ایتالیا، و ویکتور هوگو در فرانسه همان ادیبانی هستند که نقش تعیین کننده‌ای را دارند که رابرت برنز در اسکاتلند ایجاد کرد.

از یاد نبریم در ایران و کشورهای فارسی زبان هم حکیم ابوالقاسم فردوسی خالق شاهنامه، شاعر ملی همه اقوام ایرانی است و تاریخ و فرهنگ ایران بزرگ زبانی و فرهنگی به او مدیون است. همچنین برخی از دوستداران هویت فرهنگی و زبان فارسی به تقلید از فردوسی بزرگ، کوشش و زحمت‌های زیادی برای میراث ادبی ایران کشیده اند. به نحوی که نگارنده، شاهنامه دیگری در هفت مجلد خلق کرده که حاوی تاریخ تمدن ایران از آغاز تا سال ۲۰۲۰ میلادی و ۱۴۰۰ خورشیدی است.