اگر برجام امضا نشود، تمام فشارهای ناشی از آن روی دوش رییس جمهور و دولت خواهد بود

شفقنا: سید محمد صدر، دیپلمات سابق ایران معتقد است که ایران روابط بین المللی خود را به دو کشور چین و روسیه محدود کرده است در حالی که رفتارهای این دو کشور نشان می دهد نه تنها چندان متحد استراتژیک ایران نیستند بلکه به فکر تأمین منافع خود می باشند.

دکتر صدر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، تأکید دارد: بسیار اشتباه بزرگی است که امروز به دلیل اینکه به چین نفت می فروشیم و بسیاری از کشورهای دیگر از ایران نفت خریداری نمی کنند، عکس العمل جدی نسبت به اظهارات رییس جمهور چین درباره تمامیت ارضی جمهوری اسلامی نداشتیم و ضروری است که رییس جمهور و وزارت خارجه جبران کنند و به صورت جدی به چین تذکر دهند.

در ادامه بخشی از گفت وگو با دکتر صدر را می خوانید:  

* شما تأکید دارید در سیاست خارجی باید واقع گرا باشیم و چندان خوش بین نباشیم. به نظرتان در حال حاضر سیاست خارجی ایران تا چه میزان واقع گراست؟

در سیاست خارجی یک اصلی به نام «منافع ملی» وجود دارد و بنا بر این اصل همه کشورها به دنبال منافع ملی خود هستند و در این چارچوب گاهی با برخی از کشورها دوست، موافق و متحد و گاهی با برخی از کشورها مخالف هستند. اگر در دستگاه دیپلماسی به اصل «منافع ملی» توجه شود، آن سیاست خارجی واقع گرایانه است، اما متأسفانه سیاست خارجی امروز ایران واقع گرا نیست.

منافع ملی ایران حکم می کند که با تمام کشورهای جهان به جز اسرائیل که آن را به رسمیت نمی شناسیم و آمریکا که ویژگی خاص خود را دارد، ارتباط داشته باشیم. اگر ما رابطه خود را به دو تا سه کشور محدود کنیم در حقیقت خود را به طور غیر مستقیم به این کشورها وابسته کردیم چرا که آنها وقتی ببینند یک کشوری منزوی است، به این نتیجه می رسند که این کشور مجبور است با آنها رابطه خوبی داشته باشد و شرایط حکم می کند که به سوی این کشورها گرایش داشته باشد.

* شما چندین بار درخصوص برجام و ضرورت احیای آن سخن گفته اید. با توجه به تحولات داخلی و خارجی اخیر، برای آینده برجام چه سرنوشتی متصور هستید؟ چه عواملی در احیا یا عدم احیای برجام تأثیرگذار است و معتقدید ایران باید چه رویکردی را در پیش بگیرد؟

رسیدن به توافق برجام منافع جمهوری اسلامی را تأمین می کند. من این نکته را به آقای رئیسی هم گفته ام که اگر برجام امضا نشود، تمام فشارهای ناشی از آن روی دوش رییس جمهور و دولت خواهد بود. با توجه به تحریم های بسیار جدی که امروز گرفتار آنها هستیم، برجام و اف ای تی اف (FATF) روابط اقتصاد خارجی ایران را تنظیم خواهند کرد. عده ای در گذشته نه چندان دور، می گفتند که ما بدون برجام هم می توانیم اقتصاد را اداره و با تحریم ها مقابله کنیم، اما امروز اوضاع اقتصادی کشور، نرخ ارز و افزایش تورم نشان می دهد که در اداره اقتصاد و مقابله با تحریم ها موفق نبودیم.

* بنابراین معتقدید دیپلماسی اقتصادی ایران چندان موفق نبوده است؟

مسلماً موفق نبودند. با تحریم و عدم تصویب اف ای تی اف، دیپلماسی اقتصادی نمی تواند موفق باشد. امروز تمام تمرکز دیپلماسی اقتصادی بر فروش نفت ایران به چین است که با تخفیف ها و مشکلات بسیار انجام می شود.

* شما پیش از این مطرح کرده بودید که در ایران هنوز شناخت دقیقی از سیاست‌های روسیه وجود ندارد. با توجه به تحولات رابطه ایران و روسیه و مناقشه این کشور در اوکراین و به نوعی پیش کشیدن نام ایران در این درگیری، معتقدید امروز ایران به شناخت سیاست های روسیه رسیده؟ چه پیشنهاداتی در چه زمینه دارید؟

اینکه عنوان کردم در ایران هنوز شناخت دقیقی از سیاست‌های روسیه وجود ندارد، مربوط به سیاست های روسیه در قبال سوریه بود و معتقدم هنوز عملکرد روسیه در سوریه خیلی روشن نیست. آسمان سوریه در اختیار روسیه است و هواپیماهای اسرائیلی بدون توافق روسیه نمی توانند از آسمان سوریه گذر کنند، این در حالی است که هر چند وقت یک بار اسرائیل، مواضع حزب الله یا برخی از مواضع که مربوط به امکانات ایران هست را به راحتی بمباران می کند. بمباران مواضع و امکانات ایران در سوریه از سوی اسرائیل انجام می شود و هیچ عکس العملی از سوی روسیه نشان داده نمی شود!

آن زمانی که روسیه به فضای سوریه وارد شد، این تصور پیش آمده بود و حتی گفته می شد که روسیه به عنوان نیروی هوایی نیروهای ایرانی در داخل سوریه عمل خواهد کرد و در واقع روس ها تحت فرمان ایران خواهند بود، اما امروز اینگونه نیست و نشان می دهد ک روسیه هم منافع خود را دنبال می کند و سیاست های خیلی روشنی ندارد.

در ارتباط با فروش نفت نیز روسیه به خصوص پس از تحریم از سوی اروپا، سیاست هایی را دنبال می کند که به نوعی رقیب ایران در فروش نفت شده و به دنبال تصاحب برخی از بازارهای نفتی ایران در چین، هند و سایر کشورهاست که این سیاست روسیه نیز با روابط استراتژیکی که برخی مقامات ایران مطرح می کنند به هیچ وجه همخوانی ندارد و نکته جالب اینکه مقامات روسیه تاکنون رسماً بیان نکردند که با ایران متحد استراتژیک هستند!

از سوی دیگر روسیه با اقدامات اخیر خود مخصوصاً در قضایای اوکراین و بحث پهپادها ضربه بسیار مهلکی به موقعیت بین المللی ایران زد و باعث شده که روز به روز تحریم ها علیه ایران افزایش پیدا کند این در حالی است که روسیه به لحاظ اقتصادی به هیچ وجه توان جبران این تحریم ها علیه ایران را ندارد.

* تا به امروز مذاکرات ایران و عربستان فراز و نشیب های بسیاری داشته و هنوز به نتیجه ای نرسیده است. اخیراً آقای امیرعبدالهیان اعلام کرد که در حاشیه اجلاس «بغداد-۲» در اردن با فیصل بن فرحان، همتای عربستانی خود دیداری داشته و عربستان نسبت به آمادگی کشورش برای ادامه مذاکرات با ایران ابراز «اطمینان» کرده است. معتقدید چرا تاکنون این مذاکرات به ثمر نرسیده و آیا به زودی شاهد دور جدید مذاکرات ایران و عربستان خواهیم بود؟  

یکی از سیاست های کلی که به آن معتقدم این است که جمهوری اسلامی ایران باید با همه همسایگان روابط خوبی داشته باشد از جمله با کشورهای جنوبی خلیج فارس و عربستان که بزرگترین کشور این منطقه است؛ اما نکته مهم این است که عربستانی یکسری سیاست های جدیدی را دنبال می کنند که به گمانشان با ارتباط با ایران مقداری در تناقض است.

برخی از کشورها بر مبنای صلح ابراهیم با اسرائیل رابطه برقرار می کنند، برخی رسماً این اقدام را انجام دادند و برخی غیررسمی و غیر علنی به آن سمت می روند و طبیعی است که این کار بر مبنای توصیه و خواسته آمریکا انجام می شود و روز به روز رابطه این کشورها با اسرائیل گسترش پیدا می کند.

برداشت من این است که در شرایط فعلی عربستان منتظر انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکاست. عربستانی ها آرزو می کنند که جمهوری خواهان در آمریکا بر سر قدرت بیایند و ترامپ یا شخصی مثل ترامپ بر سر مسند ریاست جمهوری بنشیند که در آن زمان به صورت جدی مواضع خود در مقابل ایران را اعلام می کنند. در حال حاضر عربستان، در قضیه رابطه با ایران به صورت کج دار و مریز رفتار می کند تا به آن مرحله برسند. البته تأکید دارم که از جانب ایران هیچ وقت نباید فعالیت برای ایجاد رابطه با این کشورها را کنار بگذاریم و حتماً باید مذاکرات با عربستان را دنبال کنیم.