فوتبال سیاسی
شهسوار صادقی
روزنامه‌نگار
فوتبال به عنوان ورزشی تیمی در قاب جام جهانی، نزد اکثر مردم دنیا محبوب و پرطرفدار است و صحنه‌ای است که ملت‌ها دوست دارند در قامت تیم کشورشان آن جا در کنار سایر ملل جهان رقابت کنند و دیده شوند.
اما در عین حال این روزها همزمان با برگزاری مسابقات جام جهانی در کشور قطر عبارت «ورزش از سیاست جداست» زیاد بگوش می‌خورد. به نظر می‌رسد این شعار به یک خواست فراگیر و یا عمومی تبدیل شده است. نگارنده نیز در کنار بسیاری بر همین عقیده‌ام و باور دارم فوتبال را باید حتی‌الامکان از سیاست دور نگهداریم، لهذا می‌کوشم در این یادداشت دلایل موافقت خودم را فهرست‌وار و به اختصار توضیح دهم و البته ناگفته پیداست آنچه می‌آید بدیع نیست اما آشکار است و ممکن از فرط بداهت و یا افراط در سیاست مغفول مانده باشد.
جدایی فوتبال از سیاست خواست اساسی فیفا به عنوان متولی برگزاری مسابقات جام جهانی است و در همین راستا مقامات ارشد فیفا روز جمعه ۱۳ آبان در نامه‌ایرسمی از تمامی ۳۲ کشور حاضر در جام جهانی قطر خواستند که فقط روی فوتبال تمرکز کنند و از کشمکش سیاسی و دادن درس اخلاقی به دیگران پرهیز کنند. فاطمه سامورا، دبیرکل و جانی اینفانتینو، رئیس فیفا در نامه‌ای رسمی که برای فدراسیون فوتبال همه کشورها ارسال شده است نوشتند: «لطفا بگذارید که فقط روی فوتبال تمرکز کنیم و اجازه ندهیم این ورزش به عرصه هر کشمکش سیاسی و ایدئولوژیک موجود در جهان بدل شود.»
ممکن است گفته شود این درخواست از جانب سایر کشور و حتی خود فیفا رعایت نمی‌شود ولی در هرحال پایبندی به مقررات از اعتبار و ارزش کسی کم نمی‌کند بلکه موجب افزایش سرمایه اجتماعی نیز می‌باشد.
روح فوتبال و اهمیت روابط انسانی و اساسی مبتنی بر رقابت شرافتمندانه و احترام متقابل بین بازیکنان و ملت و نفی برتری فرهنگ و نژادهاست. بی‌گمان سیاسی شدن فوتبال ممکن است به نفی این ارزش‌های متعالی منجر شود و به فرآیند رقابت سالم و رضایت‌بخش لطمه و آسیب وارد کند.
فوتبال بنا به اصول رقابت شرافتمندانه، بدنبال روابط اجتماعی منهای سیاست با رقیب است و بر همین اساس تیم ملی ایران پس از انقلاب برای اولین بار به جام جهانی ۱۹۹۸ صعود کرد و پس از مشخص شدن قرعه‌ها، همه چشمشان به بازی ایران و آمریکا بود. دو کشوری که در دو دهه اخیر آن زمان کشمکش‌های زیادی داشتند، اما پیش از شروع مسابقه بازیکنان دو تیم دست بر دوش یکدیگر با هم عکس یادگاری گرفتند تا نشان دهند هرچقدر در دنیای سیاست باهم مشکل دارند اما در زمین فوتبال به دنبال هدفی دیگر هستند. در همین چارچوب بود که جواد خیابانی گزارشگر جام جهانی در شب گذشته پیروزی را به تیم آمریکا، منهای سیاست تبریک گفت. فکر نمی‌کنم کسی هم وی را از این بابت سرزنش کند و اِلا خودش مورد ملامت قرار می‌گیرد.
فوتبال منهای سیاست می‌تواند به صلح جهانی و آشتی و تحکیم دوستی بین ملت‌ها و گروه‌های متخاصم به سهم خود کمک کند. از این نوع اتفاقات را هم می‌توان در تیم ملی اسپانیا دید. «با اینکه سال‌هاست کاتالان‌ها با پایتخت‌نشینان اسپانیا مشکل و قصد جدایی دارند اما در تیم ملی همواره در کنار هم بازی می‌کنند»
دوری حتی نسبی سیاست از فوتبال برای عِرق ملی و همبستگی اجتماعی به مثابه راهبرد، لازم و ضروری است و عکس آن ممکن است به تفرقه و تجزیه ارزشی و فرهنگی جامعه منجر گردد که مورد خواست هیچ کس نیست.
جدایی فوتبال از سیاست و کاهش سیطره دولت، موجب حفظ و پایداری افتخارات و سرمایه نمادین ملی در عرصه ورزش می‌شود که بدنبال خود برکات زیادی از جمله انباشت و انتقال تجربه و پویایی ورزش را خواهد داشت.
البته که بر این سیاهه می‌توانیم دلایل دیگری را هم اضافه کنیم ولی به نظر می‌رسد از باب یادآوری همین قدر کفایت می‌کند.