با مرگبارترین ویروس های تاریخ آشنا شوید

در سال‌های اخیر اینگونه به نظر می‌رسد که گویی سر و کله‌ی ویروس‌ها یکباره از ناکجا پیدا می‌شود. اما بسیاری از این بیماری‌های مرگبار، قرن‌ها در میان ما، در اعماق جنگل‌ها و زیر زمین، پنهان شده بودند.

تغییرات اقلیمی، تجاوز انسان به جنگل ها، افزایش تجارت حیوانات وحشی و رشد جمعیت، همگی در انتشار این بیماری‌ها نقش دارند.

در بعضی از این موارد، با کمک واکسن‌هایی مؤثر موفق به ریشه کردن آن‌ها شده ایم.

با این حال، بسیاری از این بیماری‌ها هنوز سالانه هزاران نفر و در بعضی موارد، میلیون‌ها نفر را مبتلا می‌کنند و به کام مرگ می‌کشانند.

طی هفته‌های اخیر، موارد ابتلا به آنفلوانزا در دنیا افزایش یافته و این در حالی است که هنوز با بیماری کرونا دست و پنجه نرم می‌کنیم.

در عین حال، کشور اوگاندا این روز‌ها درگیر گونه‌ی خطرناکی از ابولا شده است که در حال حاضر هیچ واکسن تأیید شده‌ای برای آن وجود ندارد.

در ادامه با تعدادی از مرگبارترین ویروس‌های تاریخ آشنا خواهیم شد و می‌خواهیم ببینیم کدام یک از آن‌ها هنوز هم وجود دارد.

۱- ویروس ماربورگ

بیماری ویروس ماربورگ (Marburg virus) شبیه به ابولا است و می‌تواند به سرعت از فردی به فردی دیگر منتقل شود.

این بیماری جان ۸۸ درصد مبتلایان خود را می‌گیرد و هیچ درمان قطعی یا روش مراقبتی‌ای برای آن وجود ندارد.

این ویروس اولین بار در سال ۱۹۶۷ هم در شهر‌های ماربورگ وفرانکفورت ِ آلمان و هم در بلگراد، پایتخت صربستان شناسایی شد.

منشأ انتشار ویروس آزمایشگاه‌هایی بود که در آن‌ها از میمون‌های سبز آفریقایی منتقل شده از اوگاندا استفاده می‌شد.

بیماری ناشی از این ویروس معمولاً به سرعت و با علائم شدیدی همچون تب بالا، سردرد، احساس کسالت و ناخوشی، اسهال و حالت تهوع آغاز می‌شود.

مبتلایان این بیماری به دلیل خستگی شدید حالتی «شبح وار» پیدا می‌کنند.

اغلب بیماران ظرف یک هفته دچار خونریزی می‌شوند. در موارد مرگبار، این خونریزی‌ها از نقاط متعددی همچون بینی، لثه‌ها و واژن رخ می‌دهند.

مرگ ناشی از این ویروس معمولاً در فاصله‌ی روز‌های هشتم و نهم پس از آغاز بیماری رخ می‌دهد که عمده دلیل آن خونریزی شدید و شوک است.

مدتی قبل یک مورد ابتلا به این بیماری در کشور آفریقایی گینه شناسایی شد. پس از مرگ این شخص در روز دوم اوت، معلوم شد وی به این ویروس مبتلا بوده است. این نخستین مورد از ابتلا به بیماری ویروس ماربورگ در آفریقای غربی است.

۲- ویروس ابولا

بیماری ویروس ابولا (Ebola virus) که قبلاً به آن تب خونریزی دهنده‌ی ابولا گفته می‌شد یک عفونت ویروسی است که در انسان‌ها و نخستی سانان رخ می‌دهد.

این ویروس باعث یک بیماری شدید و جدی می‌شود که در صورت درمان نشدن، اغلب کشنده است.

این بیماری با علائمی همچون تب، خستگی، درد‌های عضلانی و گلو درد آغاز می‌شود. بعد از آن، نوبت به استفراغ و اسهال و خونریزی داخلی و خارجی می‌رسد.

به طور متوسط ۵۰ درصد از مبتلایان ویروس ابولا جان خود را از دست می‌دهند.

با این حال، میزان مرگ و میر در موارد قبلی شیوع این بیماری بین ۲۵ تا ۹۰ درصد در تغییر بوده است.

آخرین مورد از شیوع این ویروس که تاکنون ادامه دارد، از سال ۲۰۱۸ در منطقه‌ی کیووی جمهوری دموکراتیک کنگو بوده که میزان کلی مرگ و میر آن حدود ۶۷ درصد از مبتلایان بوده است.

۳- بیماری هاری

هاری (Rabies) یک ویروس کشنده است که مغز را عفونی می‌کند.

این بیماری معمولاً از طریق گاز یا چنگ حیوان آلوده به ویروس هاری منتقل می‌شود، مثل سگ ها، خفاش ها، روباه ها، راکون ها، راسو‌ها و کایوت ها.

این بیماری در سرتاسر دنیا شایع است، اما بیشتر در آسیا، آفریقا و آفریقای مرکزی و جنوبی دیده می‌شود.

بعد از گاز یا چنگ حیوان آلوده، می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها طول کشد تا علائم شروع به ظاهر شدن کنند.

علائم معمولاً در ابتدا شبهه آنفلوانزا هستند و به مرور تشدید می‌شوند.

با ظهور علائم، میزان مرگ و میر ۱۰۰ درصد موارد ابتلا خواهد بود.

با این حال، واکسن مؤثری برای هاری تولید شده که در صورت شایع بودن این بیماری در محل زندگی یا مقصد سفرتان، باید آن را دریافت کنید.

۴- اِچ‌آی‌وی / ایدز

اِچ‌آی‌وی یک ویروس است که در صورت درمان نشدن می‌تواند دستگاه ایمنی بدن را ضعیف کند و باعث ابتلا به ایدز شود.

اِچ‌آی‌وی به خودی خود کشنده نیست، اما ایدز چرا.

ایدز که مخفف سندرم نقص ایمنی اکتسابی است (Acquired Immune Deficiency Syndrome / AIDS) در حقیقت چند عفونت و بیماری بالقوه کشنده است که به دنبال صدمه‌ی شدید اچ‌آی‌وی به دستگاه ایمنی بدن رخ می‌دهند.

در حال حاضر هیچ درمان قطعی‌ای برای اِچ‌آی‌وی یا ایدز وجود ندارد.

اما دارو‌های ضد ویروسی قوی‌ای تولید شده که با کمک آن‌ها می‌شود سال‌ها با اِچ‌آی‌وی زندگی کرد، به گونه‌ای که تبدیل به ایدز نشود.

طبق تخمین ها، از زمان شناسایی این بیماری در دهه‌ی ۱۹۸۰ تاکنون، ۳۲ میلیون نفر در دنیا جان خود را بر اثر ابتلا به ایدز از دست داده اند.

اغلب مبتلایان اِچ‌آی‌وی ۲ تا ۶ هفته بعد از ابتلا به ویروس، یک بیماری کوتاه شبیه به آنفلوانزا را تجربه می‌کنند.

۵- آبله

آبله (Smallpox) زمانی در همه جای دنیا شایع بود.

این بیماری باعث عفونی شدن عروق خونی کوچک پوست، دهان و حلق می‌شد و پس از آن ویروس به سرتاسر بدن انتشار می‌یافت.

پس از انجام واکسیناسیون‌های گسترده در قرون نوزدهم و بیستم میلادی، سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۷۹ اعلام کرد این بیماری در سرتاسر دنیا ریشه کن شده است.

اما تا پیش از آن، انسان هزاران سال با این بیماری مبارزه کرده بود. بنا به گفته‌ی سازمان جهانی بهداشت، نوع شدیدتر این بیماری به نام واریولا، جان نزدیک به ۳۰ درصد مبتلایان خود را گرفت.

آن‌هایی هم که از این بیماری جان به دربردند، جای زخم‌هایی عمیق و دائمی بر روی بدن شان باقی ماند و اغلب نابینا شدند.

آبله تنها در قرن بیستم، ۳۰۰ میلیون نفر را به کام مرگ کشاند.

۶- هانتا ویروس

سندرم ریوی هانتاویروس (Hantavirus) یک بیماری بسیار کشنده است، اما تعداد قربانیان آن تاکنون نسبتاً کم بوده است.

این ویروس در جوندگان وجود دارد و تنها درصورتی به انسان منتقل می‌شود که مایعات بدن این حیوانات، مثل ادرار، مدفوع یا آب دهان آن‌ها را ببلعد.

احتمال مرگ در افرادی که به این ویروس مبتلا شوند ۶۰ درصد است.

مبتلایان علائمی همچون تب، خونریزی و آسیب کلیوی دارند.

در چین نزدیک به ۲۰ سال است که واکسن هانتاویروس در دسترس قرار دارد و واکسیناسیون مؤثرترین راه برای جلوگیری از این بیماری محسوب می‌شود.

۷- آنفلوانزا

آنفلوانزا (Influenza) سالانه جمعیت زیادی را مبتلا می‌کند و به کام مرگ می‌کشاند، با این حال واکسن‌هایی برای مقابله با این بیماری وجود دارد.

ویروس آنفلوانزا هر ساله تغییر می‌کند و واکسن‌ها با این تغییرات تطبیق داده می‌شوند.

واکسن‌های آنفلوانزا در جلوگیری از ابتلا در حدود ۴۰ تا ۶۰ موارد مؤثر هستند.

علائم آنفلوانزا شبیه به سرماخوردگی شدید است.

یکی از علائم این بیماری تب ۳۸ درجه و به بالا است.

تب بالا یکی از علائم بیماری کرونا هم محسوب می‌شود، اما کارشناسان می‌گویند احتمال داشتن این علامت در زیرسویه‌ی اومیکرون کمتر است.

بدن درد و سرفه خشک، از دیگر علائم آنفلوانزا هستند.

علاوه بر این ها، ممکن است، بدخواب و کم اشتها شوید و احساس کسالت و ناخوشی کنید.

۸- تب دانگ

بیماری تب دانگ (Dengue fever) از طریق پشه‌ها در مناطق استوایی و زیر استوایی کره زمین منتقل می‌شود.

بنا به اعلام سازمان جهانی بهداشت، هر ساله ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون نفر به تب دانگ مبتلا می‌شوند.

گرچه این بیماری نسبت به دیگر ویروس ها، نرخ مرگ و میر پایین تری دارد (حدود یک درصد)، اما این ویروس می‌تواند باعث بیماری‌ای شبیه ابولا به نام تب خونریزی دهنده‌ی دانگ شود.

نرخ مرگ و میر در این نوع از ویروس دانگ، در صورت درمان نشدن، ۲۰ درصد است.

در مناطقی که تب دانگ در آن‌ها شایع است، یک واکسن برای کودکان وجود دارد.

برای مسافران این مناطق، هیچ واکسنی علیه تب دانگ موجود نیست.

۹- روتاویروس

روتاویروس (Rotavirus) یک بیماری اسهالی است که سالانه جان نزدیک به ۲۰۰ هزار کودک را می‌گیرد.

این ویروس به سرعت و از طریق مدفوعی – دهانی منتقل می‌شود (زمانی که ذرات مدفوع بلعیده می‌شود).

واکسن این ویروس برای کودکان ساخته شده و در کشور‌های پیشرفته در دسترس قرار دارد.

با این حال، این بیماری در کشور‌های در حال توسعه‌ای که در آن‌ها امکانات درمانی به طور گسترده در دسترس قرار ندارد، یکی از عوامل مرگ و میر کودکان است.

۱۰- سارس

ویروس کشنده‌ی سارس که باعث سندرم تنفسی حاد می‌شود (Severe Acute Respiratory Syndrome / SARS)، نخستین بار در سال ۲۰۰۳ در جریان شیوع این بیماری در چین شناسایی شد.

این ویروس احتمالاً از خفاش‌ها به دیگر پستانداران منتقل شده بود و سپس به انسان‌ها انتقال یافته بود.

این بیماری علائمی شبهه آنفلوانزا مانند تب، لرز و بدن درد دارد.

بیماری سارس اغلب به ذات الریه منجر می‌شود، یک بیماری شدید که در آن ریه‌ها ملتهب و مملوء از چرک می‌شوند.

سارس جان نزدیک به ۹/۶ درصد مبتلایان خود را می‌گیرد.

با این حال، از اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ تاکنون هیچ مورد جدیدی از ابتلا به سارس گزارش نشده است.

۱۱- کووید

کووید (Covid) هم مانند سارس یک بیماری تنفسی است که اولین بار در سال ۲۰۱۹ در چین ظهور یافت.

از میان مبتلایان آن، تعداد کسانی که جان خود را از دست می‌دهند زیاد نیست، اما این بیماری تاکنون ۶/۵۷ میلیون نفر را در سرتاسر دنیا به کام مرگ کشانده و مرگ و میر‌ها بر اثر آن کماکان ادامه دارد.

این ویروس کسانی که مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون بالا یا چاقی دارند را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد.

علائم شایع آن عبارتند از: تب، سرفه، از دست دادن قدرت چشایی یا بویایی، تنگی نفس و علائم جدی تری مانند سخت شدن تنفس، درد قفسه سینه و ناتوانی از حرکت.

۱۲- مرس

مرس یا سندرم تنفسی خاورمیانه (Middle East Respiratory Syndrome / MERS)، اولین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی و سپس در سال ۲۰۱۵ در کره جنوبی پدیدار شد.

این بیماری نرخ مرگ و میر بالایی دارد و جان نزدیک به ۳۵ درصد مبتلایان خود را می‌گیرد.

با این حال، تا سال ۲۰۲۱ این ویروس تنها ۸۵۸ نفر را به کام مرگ فرستاده بود. علت آن این است که این بیماری به راحتی از فردی به فردی دیگر منتقل نمی‌شود و به همین دلیل به راحتی مهار می‌شود.