بوی ماه مدرسه
رضا قاسم‌پور
فعال فرهنگی
در عصر دانایی محوری و کهکشان رقابت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آینده از آنِ کسانی است که امروزه روی خلاقیت افراد مستعد سرمایه گذاری می‌کنند و البته صاحب‌نظران معتقدند که خلاقیت امری اکتسابی است نه ذاتی.
دکتر شکوهی اولین وزیر آموزش و پرورش پس از انقلاب با ۵۷ سال سابقه معلمی معتقد است که آموزش و پرورش ما به جای تربیت مردِ کار، پشت‌میزنشین تکثیر می‌کند.
سیستم آموزشی ما به شدت حافظه‌محور بوده و اصولا با بازار کسب و کار و نیازهای واقعی جامعه بیگانه می‌باشد.
در خاطرات یکی از دانشجویان ایرانی مقیم ژنو می‌خوانیم که: "من در آنجا آدم مضحکی هستم. سر کلاس گیاه‌شناسی یک گل را چنان توضیح می‌دهم که دهان استاد باز می‌ماند، ولی در باغ نباتات قادر به شناسایی همان گیاه نیستم!"
موانع آموزش و پرورش ما چیست؟
عمده‌ترین مشکل آ.پ نگاه مصرف‌گرایانه دولتمردان نسبت به آموزش و پرورش می‌باشد.
نظام دیوانسالار منبعث از فرهنگ عمومی
سد کردن و عدم پذیرش سازمانی تازه‌ها
به رسمیت نشناختن تفاوت‌های فردی و خلاقیت‌ها
عدم اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی
بی‌هدفی معلم و متعلم
بی‌ارزش شدن علم و دانش در جامعه
بی‌انگیزه بودن دانش آموز و معلم
ثابت و تکراری بودن مفاهیم مورد آموزش
کتاب‌محوری و حافظه‌محوری
برداشت معیوب از پژوهش و علم
زیاده‌روی در تجلیل از نخبگان ورزشی و عدم توجه کافی و وافی به نخبگان علمی
و ... از دیگر موانع کارآمدی نظام آموزشی ماست.
بر اساس چشم انداز یونسکو از آموزش و پرورش در دهکده جهانی و زندگی در جوامع بدون مرز، در امر یادگیری باید چهار رکن اصلی یادگیری:
یادگیری برای زیستن، دانستن، انجام دادن و زیستن با یکدیگر مدنظر باشد.
علاوه بر آن باید آینده‌شناسی و آینده‌پژوهی، تعلیم و تربیت همه‌جانبه، توجه به هوش هیجانی EQ، بکارگیری شیوه‌های فعال مشارکتی و درک شهودی در آموزش، تنوع‌بخشی، نمادسازی و معناسازی، آموزش از مسیر بازی، طنز و مشارکتی، اکتشافی، درگیر شدن با مسئله، آزمایش، طبقه‌بندی تعمیم یافته، ارتباط با ذهن و مفهوم و توجه به خلاقیت و هنر در امر تعلیم و تربیت از بایسته‌های یک نظام کارآمد آموزشی است.
همچنین به باور صاحب‌نظران تعلیم و تربیت حقوقی بر دانش آموز مترتب است که اهم آن عبارتند از:
حق اظهار نظر
حق اظهار نظر، انتقاد و پیشنهاد درباره مسائل مختلف مدرسه و درس، موجب رشد شخصیتی و اعتماد به نفس در دانش آموز می‌شود. پرورش چنین روحیه‌ای در دانش آموز، احساس نقش سازنده بودن و احساس مسئولیت را در او فعال می‌کند.
حق احترام
یکی از مبانی رشد شخصیت و بالندگی افراد در جامعه، احترام گذاشتن به آنان است. پایه رشد شخصیت اجتماعی افراد، بیشتر در مدارس شکل می‌گیرد و بی‌حرمتی به شخصیت دانش آموز از سوی هر یک از عوامل مدرسه، باعث لطمه روانی می‌شود.
حق نشاط و شادی
در محیط با نشاط و شاد، زمینه‌های بیشتری برای رشد روانی و فکری دانش آموزان وجود دارد. محیط خشک و بی‌نشاط، موجب تنزل سطح یادگیری و آموزش در مدارس می‌شود.
حق بهداشت
یکی از حقوق اولیه دانش آموزان، حق بهداشت و رعایت آن در مدارس است. بهداشت جسمانی و محیطی، در بهداشت روانی افراد مؤثر است؛ از این رو فضای بهداشتی مدارس باید طوری مجهز شود که دانش آموز دچار مشکل یا بیماری نگردد.
پیوند خانه و مدرسه
انجمن اولیا و مربیان مظهر همکاری خانه و مدرسه در تعلیم و تربیت دانش آموزان است و اولیا به عنوان صاحبان اصلی این سرمایه‌های ارزشمند، دارای حق اظهارنظر، نظارت و در برخی موارد حق دخالت در مسائل آموزش و پرورش هستند.
پروژه مهر و بازگشایی مدارس
برنامه‌ریزی و هماهنگی تمام فعالیت‌ها و تمهیدات لازم برای بازگشایی مدارس را می‌توان در پنج محور زیر خلاصه نمود:
تعمیر و تجهیز مراکز آموزشی
توجیه دست اندرکاران و جامعه هدف نسبت به جوانب موضوع
اطلاع‌رسانی بهنگام به اولیا و دانش آموزان
تأیید صلاحیت نیروهای شاغل در مدرسه
نظارت و ارزیابی بر عملکرد بخش‌های مختلف
پروژه مهر روی کاغذ بسیار شکیل و دلنشین می‌باشد، ولی در صحنه عمل آسیب‌های جدی بر آن مترتب است:
تجهیز و تعمیر مدرسه با کدامین منبع مالی؟
اطلاع‌رسانی با کدام تریبون؟
متأسفانه پروژه مهر به جای آماده‌سازی واقعی مدارس بیشتر به سمت مستندسازی و فعالیت‌های ویترینی سوق یافته و به دلایل متعدد از پرداختن به لایه‌های چرکین و مغفول آموزش و پرورش طفره می‌رود.
سخن آخر این که برای حل و فصل مسائل مبتلا به آموزش و پرورش راهی بجز مشارکت فعال اولیا در امر تعلیم و تربیت تصور نمی‌شود.
در امر مشارکت اولیا نیز مدارس مناطق برخوردار تا حد ممکن اولیا را سرکیسه می‌کنند در حالیکه در مدارس پایین‌دست، مدیران و کادر اجرایی باید پول کتاب دانش آموز را نیز به نحو مقتضی تقبل نموده و تسکینی بر روح و روان برخی از مخاطبین‌شان باشد.