اتیکت‌های رفتاری
کاظم کرمی
روزنامه‌نگار
اتیکت (Etiquette) یک واژه انگلیسی است که از زبان فرانسه وارد این زبان شده و آن به معنای آداب و رسومی است که در ارتباط و همراهی با دیگران محل توجه است. معادل پارسی آن را "آداب معاشرت" گرفته‌اند. اما در سال‌های اخیر و با تغییر شیوه‌ها و بسترهای ارتباطی معنای گسترده‌تری نسبت به ترجمه قبلی پیدا کرده و به نظر نمی‌رسد دیگر بتوان آن را معادل آداب و معاشرت دانست. چه اینکه در سال‌های اخیر و با گسترش استفاده از اینترنت و فضای مجازی با اتیکت‌های رفتاری در فضای اینترنت و مجازی یا اتیکت در نامه‌نگاری، محیط کار و رفتار با افراد ناشناس هم روبرو هستیم. بنابراین از دید نگارنده این واژه را باید به آداب معاشرت و ارتباط در فضای حقیقی و مجازی با افراد آشنا و ناآشنا معادل دانست یا ذهنیت خود را از آداب معاشرت از ارتباطات و همراهی‌های فیزیکی فراتر برد تا معادل آن فرض شود. در این زمینه نیاز به یادآوری است که اتیکت‌های رفتاری قوانین نانوشته و غیررسمی هستند که رعایت آن‌ها موجب برقراری ارتباط موثر و بهبود محیط‌های اجتماعی و کاری می‌شوند.
این اتیکت‌ها به واقع قوانین نانوشته‌ای هستند که رعایت یا عدم رعایت آن‌ها سطح فرهنگ فرد و جامعه را نشان می‌دهد و تفاوت جامعه انسانی را با جامعه حیوانی به تصویر می‌کشد.
برای درک بهتر این مفهوم آن را در چند سطح بررسی می‌کنیم:
++ اتیکت‌های معاشرتی یا آداب معاشرت:
اصیل‌ترین مدل اتیکت‌های رفتاری همین آداب معاشرت است چنان که در گذشته اتیکت را معادل این اصطلاح ترجمه هم می‌کردند. در این نوع اتیکت‌ها آداب و قواعدی وجو دارد که هنگام معاشرت و ارتباط فیزیکی با دیگران باید رعایت شود.
خوشرویی، خوشبویی، مبادی آداب بودن، حاضر شدن به موقع سر قرار، خوش‌پوشی، رعایت آداب دست دادن و روبوسی، رعایت تفاوت‌های برخورد با زن و مرد، رعایت آداب ورود، خروج، استقبال و بدرقه، رعایت آداب صحبت کردن، رسا و شیوا حرف زدن، عذرخواهی در مواقع اشتباه، تماس چشمی حین حرف زدن، قطع نکردن حرف دیگران، رعایت احترام طرف مقابل، قدردانی و تشکر، صداقت و راستگویی، اهمیت دادن به تفاوت‌های فردی و ....
++ اتیکت در محیط اینترنت:
امروزه بخش اعظم کار ما و حتی ارتباطات اجتماعی و معاشرتی انسان‌ها در فضای مجازی و در بستر اینترنت است، بنابراین نمی‌توان برای این امر هم آداب و رسومی نداشت و یا قواعدی را رعایت نکرد. سرک نکشیدن به گوشی یا مانیتور دیگران، ارائه پاسخ و بازخورد به پیام طرف مقابل، پرهیز از کپی پیست متون ناخوانده، احترام به اصول اجتماعی و اخلاقی در این فضا، عدم انتشار عکس و فیلم‌های خصوصی، عدم فیلمبرداری یا عکس‌برداری در حوادث و اتفاقات روزمره، انتشار آن‌ها و هتک حیثیت افراد، رعایت اخلاق در این فضا، پرهیز از توهین به افراد و اعتقادات فردی و اجتماعی، ....
++ اتیکت رفتار در محیط کار:
هر فرد در محیط کار خود علاوه بر اصول حرفه‌ای و کاری باید یکسری آداب و رسوم رفتاری را هم مدنظر قرار دهد تا از رهگذر رعایت آن‌ها آرامش روحی و روانی و نظم در محیط کار ایجاد گردد. رعایت این اصول رفتاری علاوه بر ایجاد آرامش در محیط کار موجب بالا رفتن راندمان کاری و اثربخشی فرد و سازمان نیز می‌شود. عدم ورود به حریم خصوصی افراد، غیبت و بدگویی نکردن، نظم در محیط کار، احترام به نظرات و دیدگاه‌ها، عدم پرداختن به موضوعات سیاسی و اعتقادی، لحن گفتار، آراستگی ظاهری، تکریم همکار و ارباب رجوع، احترام به مافوق، پرهیز از عصبانیت، رعایت خطوط قرمز افراد و جامعه، عدم ورود بدون اجازه به اتاق دیگران، عدم صحبت با تلفن در جلسات و بحث‌ها، قطع نکردن گفتار دیگران، همکاری گروهی و تیمی، کمک به همکار، انرژی مثبت به همکاران، خوش رویی، همدلی، پذیرش نظرات دیگران و انعطاف پذیری، نرفتن به پشت میز همکار، حضور به موقع در جلسات و قرارها، ....
++ اتیکت‌های نامه‌نگاری:
نامه‌نگاری اعم از کاغذی و پیپری یا دیجیتالی هم از این قاعده مستثنی نیست و آداب و آیینی دارد که برای برقراری ارتباط بهتر و تاثیرگذاری بیشتر باید آن‌ها را رعایت نمود. رعایت اصول نامه‌نگاری، املای صحیح، خط یا فونت زیبا و رسمی، رعایت ادب و احترام نسبت به مخاطب، بیان سلیس و کوتاه، ... را شامل می‌شود.
به هر حال برقراری ارتباط موثر، معاشرت نیکو، توفیق در کار، کسب پرستیژ اجتماعی و ... همه نیازمند رعایت آداب و اصولی است که در هیچ قانونی ذکر نشده و نیامده‌اند. از این آداب و اصول اخلاقی و رفتاری و معاشرتی به عنوان اتیکت‌های رفتاری یاد می‌شود. هر فرد برای داشتن روابط خوب، ارتباطات موثر و کسب نتایج ارزشمند باید خود را موظف به رعایت این اصول یا اتیکت‌ها بداند. علاوه بر اتیکت‌های بالا می‌توان به آن لیست ده‌ها مورد دیگر را هم برشمرد که آداب و اتیکت‌های خود را دارند و لازم است به آن‌ها توجه نمود. اتیکت‌های رانندگی، گردشگری و طبیعت‌گردی، خیابان‌گردی، آپارتمان‌نشینی، فروشندگی، مسافرکشی و ده‌ها و بلکه صدها سطح دیگر برای اتیکت‌های رفتاری وجود دارد که باید محل توجه قرار گیرند. آشغال نریختن در طبیعت، عدم استفاده از ظروف پلاستیکی و یک بار مصرف، لباس مناسب، خوش برخوردی با مشتری، ... از جمله این موارد هستند که توجه و رعایت آن‌ها علاوه بر تقویت ارتباطات موثر و توفیق در کسب نتایج بهتر به بهبود فضای اجتماعی کمک شایان می‌کند.