حسن هانی‌زاده کارشناس بین‌الملل در گفتگو با مستقل:
با امضای توافق برجام اقتصاد ایران بهبود می‌یابد
هانی‌زاده می‌گوید: تاثیر توافق بر روی وضعیت اقتصادی ایران و بازار ایران مثبت خواهد بود و می‌تواند در واقع کمکی به ایران باشد تا شرایط اقتصادی و معیشتی بهبود یابد. بنابراین امضای توافقنامه جدید برجام می‌تواند اثرات آنی بر اقتصاد ایران داشته باشد.
سرویس سیاسی
دور نهایی مذاکرات به یکباره و با نوعی شوک خبری آغاز شد که تاثیرات آن بر بازار دلار در ایران کامل مشهود است.
از سوی دیگر برخی معتقدند پاسخ ایران به اتحادیه اروپا از نظر بورل مورد قبول واقع شده و دیگر راه زیادی تا دستیابی به توافق نمانده است.
دسترسی سخت اروپا به نفت و گاز در اثر جنگ اوکراین نیز باعث شده تمایل طرف غربی برای رسیدن به توافق بیشتر شود. اما در این بین روسیه قاعدتا متضرر خواهد شد زیرا طرح بحران انرژی برای تحت فشار قرار دادن غرب در اثر تحریم نفت و گاز روسیه، شکست می‌خورد و ایران می‌تواند روزانه تا دو میلیون بشکه نفت جایگزین برای مصرف اروپا صادر کند که در این بین معامله‌ای برد برد میان ایران و غرب شکل خواهد گرفت. مسلما نزدیکی ایران با اتحادیه اروپا باب میل روسیه نخواهد بود و احتمال کارشکنی از سوی این کشور در جزئیات مذاکرات بعید بنظر نمی‌رسد.
به جهت بررسی موانع اخیر توافق گفتگو کردیم با حسن هانی‌زاده کارشناس روابط بین الملل که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:
پیام‌های رد و بدل شده اخیر میان ایران و آمریکا و اتحادیه اروپا، در برگیرنده چه امتیازاتی برای ایران است؟ آیا طرح بورل به نفع ما خواهد بود؟
با توجه به تجربه‌ای که ایران از سال 2015 در حوزه مذاکرات به دست آورده و خروج آمریکا از برجام در سال 2018 و اعمال بیش از 1700 تحریم در دوران ترامپ علیه ایران، تیم مذاکره کننده جدید به این نتیجه رسید که در راستای امضای یک توافقنامه جدید باید منافع ایران مورد توجه قرار بگیرد.
از مسائلی که در گفتگوهای اخیر توافق شد؛ مسئله دادن تضمین از سوی آمریکا به ایران و کشورهای 4+1 بود مبنی بر اینکه آمریکا حق ندارد پس از پذیرش توافقنامه جدید و پذیرش برجام، تا ۳ سال و نیم از برجام خارج شود و تحریم‌ها را نیز در یک بازه زمانی مشخص رفع کند و خارج کردن سپاه از لیست تحریم هم باید مورد توجه قرار بگیرد.
متن پیش‌نویس توافق جدید جامع‌تر و در برگیرنده منافع ایران است. اگر امضا شود که احتمال دارد طی روزهای آینده مورد قبول واقع شود ایران به فروش و تولید نفت در بالاترین حد خود میرسد و حتی تا 6 میلیون بشکه تولید نفت مدنظر است و 17 بانک نیز از لیست تحریم‌ها خارج خواهند شد.
بنظر میرسد پیش‌نویس جدید کاملا معقول و مبتنی بر منافع ملی است.
بنظر شما روند فعلی یک روند رو به توافق است یا یک مسیر فرسایشی مانند دوران قبل مذاکرات شکل گرفته و ممکن است به درازا بکشد؟
بنظر میرسد با توجه به شرایط بحرانی اوکراین و اروپا، و اینکه صادرات نفت و گاز روسیه به اروپا قطع شده و شرایط اروپا بسیار بحرانی از لحاظ انرژی است، همچنین کشورهای اروپایی به سمت استفاده از ذغال سنگ می‌روند در حالیکه چندین دهه استفاده از آن ممنوع شده بود، و کاهش صادرات نفت و گاز روسیه به اروپا چالش جدی برای غرب ایجاد کرده است. در این وضعیت احتمالا برجام سریعا امضا خواهد شد و تا قبل از فصل زمستان که با افزایش تقاضای انرژی از سوی اروپا مواجه هستیم نفت و گاز ایران از تحریم خارج خواهد شد. این اتفاق می‌تواند کمکی به اتحادیه اروپا باشد به همین علت اروپایی‌ها بیش از آمریکا و طرف شرقی مشتاق توافق است.
روسیه در این بین چه موضعی خواهد داشت؟ در هر صورت توافق ایران با غرب منجر به ارسال انرژی ایران به اروپا خواهد شد که موضع روسیه را در جنگ تضعیف و اهرم فشار روسیه را کند می‌کند، بنظر شما روسیه کارشکنی در این بین خواهد کرد؟
به هر حال موضع روسیه موضعی خنثی در مذاکرات است هر چند به لحاظ رسانه‌ای اعلام می‌کنند باید تحریم‌ها رفع شود اما موضع روسیه خنثی است و خیلی شفاف نیست. اتحادیه اروپا در پی آن است که سریعا تحریم‌های ایران رفع شود تا بتوانند از انرژی نفت و گاز ایران برای جایگزینی نسبی نفت و گاز روسیه استفاده کنند.
با توجه به کوتاهی عمر برجام و احتمالا پایان ریاست جمهوری بایدن، توافقنامه جدید هم عمر اندکی خواهد داشت. آیا پس از 2025 باید دنبال مذاکراتی جدید باشیم؟
به هر حال این توافق یک بندی را در بر دارد که حتی اگر جمهوری‌خواهان به قدرت برسند و در سال 2024 رئیس جمهور دیگری حاکم شود آمریکا حق ندارد از برجام خارج شود و این شرط نیز در پیش‌نویس برجام جدید گنجانده شده است و تا 3 سال و نیم آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود.
امضای برجام در روزهای آینده چه تاثیری بر مناسبات داخلی کشور خواهد داشت؟ آیا با یک شوک اقتصادی مواجه می‌شویم؟
طبیعی است که تاثیر توافق بر روی وضعیت اقتصادی ایران و بازار ایران مثبت خواهد بود و می‌تواند در واقع کمکی به ایران باشد تا شرایط اقتصادی و معیشتی بهبود یابد. بنابراین امضای توافقنامه جدید برجام می‌تواند اثرات آنی بر اقتصاد ایران داشته باشد.
بنظر شما توافق جدید همان توافقنامه سال 2015 مدنظر تیم ظریف است یا دستاورد جدیدی هم بدست آمده است؟
در توافق پیش رو چیز جدیدی که شکل گرفته این است که بیشتر بندهای توافقنامه جدید بر اساس تجربه‌های پیشین ایران است. آمریکایی‌ها نیز در برجام اول چون تضمینی نداده بودند به راحتی از برجام خارج شدند اما الان تضمین‌های لازم گرفته شده که این نقطه قوت برجام جدید است.